Торны цаадах Интернэт

Би эхлээд нүдэндээ итгэсэнгүй. Ямар Куба, Хойд Солонгос биш дээ. МУИС-ийн 2-р байрны 3-р давхарт оюутнууд торны цаанаас Интернэтэд орж байх юм. Энд хувилж олшруулах үйлчилгээ явуулдаг цэгийн эзэд оюутнуудыг төдийлөн таашаадаггүй мэт санагдлаа. Өөрсдөө байшин дотор байшин буюу ТҮЦ барьж суурьшаад зөвхөн жижигхэн цонхоор харьцдаг төдийгүй борлуулдаг номнуудаа шилний цаанаас, харин Интернэтийг давхар торны цаанаас үзүүлэн орлого олж чаддаг аж. Ёстой нөгөө “Шилний цаанаас  долоолгов”.
Компьютер болгоны дээр “Хулгайчаас эд зүйлсээ болгоомжил!” хэмээн  дурайлгажээ. Монгол Улсын Их Сургуулийн оюутнуудын халаас цүнхэнд санаа тавихаас өөр санаа зовох юм байна шүү!

Төрийн албаны шалгалт 2009 оны 12 сард болно

2009 оны 12 сард төрийн жинхэнэ албан тушаалын сул орон тоог нөхөх иргэдийг сонгон шалгаруулах төрийн албаны мэргэшлийн шалгалт болох гэж байна.

Бусдаас ухаантай харх “төрүүлэв”

Дэлхийн хамгийн ухаантай хархыг  Их Британийн эрдэмтэд “зохион бүтээв”. Hobbie-J гэж нэрлэсэн энэ харх ой санамжийн хувьд бусдаасаа гурав дахин илүү гэнэ.

Түүнийг илүү ухаалаг, ой санамж  сайтай болгохын тулд эхийн хэвлийд байхад нь генд нь өөрчлөлт хийжээ. Ой санамжийг хянадаг  NR2B  генийг  нь генетикийн материалаар хүчир хэгжүүлсэн аж.

SPSS программын талаар товчхон

Аливаа судалгааны мэдээллийг боловсруулахад зориулагдсан олон тооны програм зохиогдсон ба өдгөө ч шинээр зохиогдож, эргэлтэнд орж эсхүл мартагдаж, эсхүл шинэчлэгдэн сайжирсаар байгаа билээ. Тэдгээрээс дэлхий нийтээр өргөн дэлгэр хэрэглэдэг, манай судлаачдын дунд ч

OPENOFFICE.ORG 3.0 МОНГОЛ ХЭЛЭЭР + АЛДАА ШАЛГАГЧ 100% ҮНЭГҮЙ!

OPENOFFICE.ORG 3.0 МОНГОЛ ХЭЛЭЭР + АЛДАА ШАЛГАГЧ 100% ҮНЭГҮЙ!

СЭРЭМЖЛҮҮЛЭГ

Та дахиад л хуурагдаж байна. Хаягийн мөрийг хараарай. Мэйл хаягаар мөн нууц үгээ солихгүй бол болохгүй гэх мэт мэйлүүд ирж нууц үг хулгайлдаг. Тиймээс мэйл хаягаа шалгахдаа ямар нэгэн холбоосоор орж битгий шалгаж байгаарай. Өөрөө yahoo.com, gmail.com hotmail.com г.м уруу орж шалгаж байна уу!!!

Юань гүрэн ба Хубилай хаан

Юань гүрэн ба Хубилай хаан
Юань гүрэн 1260 оны 5-р сард Хархорум хотноо Аригбөх их хуралдайг хуралдуулж өөрийгөө Их Монгол улсын хаан ширээнд өргөмжилсөн. Үүний дараахан буюу 1260 оны 6-р сард Хубилай

Монголын үнэт цаасны зах зээл

Монголын үнэт цаасны зах зээлийг эрчимжүүлэхийн тулд

Монголын үнэт цаасны зах зээлийг гадаадийн хөрөнгө оруулагчид ихээр сонирхох болсон нь сүүлийн үед ихээр ажиглагдах болсон. Тэгвэл гадаадын хөрөнгө оруулагчид МУ-ын үнэт

Бонд буюу өрийн бичгийн тухай 2

Бонд буюу өрийн бичгийн тухай 2
Бид юуны түрүүн бонд, өрийн бичиг 2 нь нэг утгатай гэдгийг ойлгох хэрэгтэй. Бонд нь барцаатай өрийн бичиг юм. Өөрөөр хэлбэл зээлдэгч барьцаа тавиад мөнгө зээлдэж авсанаа мөн

Бонд /өрийн бичиг/-ын тухай

Бонд /өрийн бичиг/-ын тухай
Хөрөнгийн бирж дээр арилжаалагддаг чухал үнэт цаасны нэг бол бонд юм. Энэ нь зээл олгосон болохыг гэрчилж буй үнэт цаас юм.
Бонд эзэмшигч нь хөрөнгө эзэмшигч биш зөвхөн зээлдэгч. Нөгөө талаас хөрөнгийнхөө

Үүсмэл үнэт цаасны зах зээл.

Үүсмэл үнэт цаасны зах зээл.

Үнэт цаасны зах зээлийн тухай

Үнэт цаасны зах зээлийн тухай

2002 оны 12 дугаар сарын 12-ны өдөр Улаанбаатар хот

НЭГДҮГЭЭР БҮЛЭГ

Хувьцааны тухай

Хувьцааны тухай
Хувьцаа-- сонирхолтой, аз туршсан, ашиг, эрсдэл нь ойрхон байдаг санхүүгийн хэрэгсэл.
Хувьцаа эзэмшигч нь хувьцаа худалдан авснаар тухайн хувьцаат компанийн хамтран эзэмшигч болох төдийгүй хөрөнгө оруулагчийн хувиар хяналт тавьж, өөрт ногдох хэмжээгээр ашиг

Үнэт цаасны зах зээлийн нэр тайлбар.

Үнэт цаасны зах зээлийн нэр тайлбар.

”үнэт цаас” гэж Засгийн газар болон бусад эрх бүхий этгээдээс гаргасан өрийн бичиг /бонд/, компанийн бүх төрлийн хувьцаа, компанийн гаргасан, эсхүл гаргахаар санал болгож буй хувьцааг худалдах, худалдан авах эрхийн опцион, хөрөнгө оруулалтын сангийн хувьцаа,

Бизнесээ өргөжүүлэхэд шаардлагатай санхүүжилтийг хаанаас авах вэ?

Бизнесээ өргөжүүлэхэд шаардлагатай санхүүжилтийг хаанаас авах вэ?
Монголын олон улсын хөрөнгийн корпорациас зөвлөж байна.
Манай бизнес эрхлэгчдэд тулгардаг нэгэн том асуудал бол, хөрөнгө санхүүжилтийн дутагдал билээ. Харьцангуй нэр хүндтэй компаниуд нь банкнаас зээл авах, хувьцааны хөрөнгө оруулалт

ОЮУНЫ ӨМЧИЙН ЭРХИЙН ХУДАЛДААНЫ АСУУДЛААРХИ ХЭЛЭЛЦЭЭР

ОЮУНЫ ӨМЧИЙН ЭРХИЙН ХУДАЛДААНЫ АСУУДЛААРХИ ХЭЛЭЛЦЭЭР

Хэсэг I. Нийтлэг үндэслэл ба үндсэн зарчмууд
Хэсэг II. Оюуны өмчийн эрхийн байдал, хэмжээ, хэрэгжилтийн талаархи хэм хэмжээ
1. Зохиогчийн эрх ба хамаарах эрх

ТОГЛОЛТ БА ДУУ АВИАНЫ БИЧЛЭГИЙН ТУХАЙ ДОӨБ-ЫН ГЭРЭЭ

ТОГЛОЛТ БА ДУУ АВИАНЫ БИЧЛЭГИЙН ТУХАЙ ДОӨБ-ЫН ГЭРЭЭ

Оршил

Хэлэлцэгч талууд,

Дуу авиа бүтээгчид болон тоглогчдын эрхийг аль болох үр ашигтай, нэгдмэл хэлбэрээр хамгаалах явдлыг хөгжүүлэн, хэвшүүлэхийг эрмэлзэн,

ДОӨБ-ЫН ЗОХИОГЧИЙН ЭРХИЙН АСУУДЛААРХИ ГЭРЭЭ

ДОӨБ-ЫН ЗОХИОГЧИЙН ЭРХИЙН АСУУДЛААРХИ ГЭРЭЭ

Хэлэлцэгч талууд,

Утга зохиол, урлагийн бүтээлийн зохиогчийн эрхийг хамгаалах асуудлыг аль болох үр ашигтай, нэгдмэл хэлбэрээр хөгжүүлэн дэмжихийг эрмэлзэж,

УТГА ЗОХИОЛ, УРАН САЙХНЫ БYТЭЭЛИЙГ ХАМГААЛАХ ТУХАЙ БЕРНИЙН КОНВЕНЦ

УТГА ЗОХИОЛ, УРАН САЙХНЫ БYТЭЭЛИЙГ ХАМГААЛАХ ТУХАЙ БЕРНИЙН КОНВЕНЦ

1979 оны 9 дүгээр сарын 28-нд өөрчлөлт оруулсан
1971 оны 7 дугаар сарын 24-ний өдрийн Парисын акт

ОЛИМПИЙН БИЛЭГ ТЭМДГИЙГ ХАМГААЛАХ ТУХАЙ НАЙРОБИЙН ГЭРЭЭ

үйлчилгээний олон улсын ангилал тогтоох Ниццийн хэлэлцээр

Барааны тэмдгийг бүртгэх зорилгоор Бараа, үйлчилгээний олон улсын ангилал тогтоох Ниццийн хэлэлцээр
1957 оны 6 дугаар сарын 15-д гарын үсэг зурсан,
1979 оны 9 дүгээр сарын 28-д өөрчилсөн

БАРААНЫ ТЭМДГИЙН ОЛОН УЛСЫН БYРТГЭЛИЙН ТУХАЙ МАДРИДЫН ХЭЛЭЛЦЭЭРТ ЗОРИУЛСАН ПРОТОКОЛ

БАРААНЫ ТЭМДГИЙН ОЛОН УЛСЫН БYРТГЭЛИЙН ТУХАЙ МАДРИДЫН ХЭЛЭЛЦЭЭРТ ЗОРИУЛСАН ПРОТОКОЛ

Зүйл 1
Мадридын холбооны гишүүнчлэл
Энэхүү протоколын гишүүн улсууд /цаашид “Хэлэлцэгч Улс” гэх/ 1967 онд Стокгольм хотноо

Барааны тэмдгийн олон Улсын бүртгэлийн тухай Мадридын хэлэлцээр

Барааны тэмдгийн олон Улсын бүртгэлийн тухай Мадридын хэлэлцээр
Агуулга
Зүйл 1
Тусгай холбоо байгуулах, Олон улсын товчоонд бүртгүүлэх тэмдгийн
мэдүүлэг гаргах. Гарлын орныг тодорхойлох

БYТЭЭГДЭХYYНИЙ ЗАГВАРЫН ОЛОН УЛСЫН ХАДГАЛАЛТЫН ТУХАЙ ГААГИЙН ХЭЛЭЛЦЭЭР

БYТЭЭГДЭХYYНИЙ ЗАГВАРЫН ОЛОН УЛСЫН ХАДГАЛАЛТЫН ТУХАЙ ГААГИЙН ХЭЛЭЛЦЭЭР
/1960 оны 11 дүгээр сарын 28-ний Гаагийн акт/

1 дүгээр зүйл

(1) Хэлэлцэн тохирогч Улсууд Бүтээгдэхүүний загварын олон улсын хадгалалтын талаар Тусгай Холбоо байгуулна.

БYТЭЭГДЭХYYНИЙ ЗАГВАРЫН ОЛОН УЛСЫН АНГИЛАЛ ТОГТООХ ТУХАЙ ЛОКАРНОГИЙН ХЭЛЭЛЦЭЭР

БYТЭЭГДЭХYYНИЙ ЗАГВАРЫН ОЛОН УЛСЫН АНГИЛАЛ
ТОГТООХ ТУХАЙ ЛОКАРНОГИЙН ХЭЛЭЛЦЭЭР


1968 оны 10 дугаар сарын 8-д гарын үсэг зурсан,
1979 оны 9 дүгээр сарын 28-д нэмэлт, өөрчлөлт оруулсан

Нэгдүгээр зүйл
Тусгай холбоо байгуулах: Олон улсын ангиллыг хүлээн зөвшөөрөх

ПАТЕНТЫН ХАМТЫН АЖИЛЛАГААНЫ ГЭРЭЭ

Орчуулагчийн тайлбар: Энэхүү хэвлэл нийтлэл Патентын хамтын ажиллагааны гэрээ (РСТ)-ний эх бичгийг 1996 оны 1 дүгээр сарын 1-ний байдлаар хүчин төгөлдөр бүх засварыг багтааж байна. Урьд үйлчилж байсан зарим заалтыг хассан тухайд дугаарыг алгасахгүй байх

ПАТЕНТЫН ХАМТЫН АЖИЛЛАГААНЫ ГЭРЭЭ

Орчуулагчийн тайлбар: Энэхүү хэвлэл нийтлэл Патентын хамтын ажиллагааны гэрээ (РСТ)-ний эх бичгийг 1996 оны 1 дүгээр сарын 1-ний байдлаар хүчин төгөлдөр бүх засварыг багтааж байна. Урьд үйлчилж байсан зарим заалтыг хассан тухайд дугаарыг алгасахгүй байх

ШИНЭ БYТЭЭЛИЙН ОЛОН УЛСЫН АНГИЛЛЫН ТУХАЙ СТРАСБУРГЫН ХЭЛЭЛЦЭЭР

Шинэ бүтээлийн олон улсын ангиллын тухай Страсбургын хэлэлцээр /цаашид "Страсбургын хэлэлцээр" гэх/ нь анх 1971 оны 3 дугаар сарын 24-нд Страсбург хотноо гарын үсэг зурж, 1975 онд хүчин төгөлдөр болсон Аж үйлдвэрийн өмчийг хамгаалах тухай Парисын конвенцийн

АЖ YЙЛДВЭРИЙН ӨМЧИЙГ ХАМГААЛАХ ТУХАЙ ПАРИСИЙН КОНВЕНЦИ

1883 оны 3 дугаар сарын 20-оос
1900 оны 12 дугаар сарын 14-нд "Брюсселд, 1911 оны 6 дугаар сарын 2-нд Вашингтонд, 1925 оны 11 дүгээр сарын 6-нд Гаагад, 1934 оны 6 дугаар сарын 2-нд Лондонд, 1958 оны 10

ДЭЛХИЙН ОЮУНЫ ӨМЧИЙН БАЙГУУЛЛАГА БАЙГУУЛАХ ТУХАЙ КОНВЕНЦИ

(1967 оны 7 дугаар сарын 14-д гарын үсэг зурсан ба 1979 оны 9 дүгээр сарын 28-д өөрчлөлт орсон)
Хэлэлцэн тохирогч талууд, Улс хооронд харилцан тусгаар тогтнол, эрх тэгш байдлыг хїндэтгэх үндсэн дээр харилцан ашигтай байхын тулд сайн ойлголцол хамтын ажилллагаанд хувь нэмэр

Үгэн дунд төөрчихлөө юу!

Хэлний сургуулиа төгсөөд 8 жил болчихоод байхад хүртэл би алдаж хэлдэг, хооронд нь ялгадаггүй “үгс”-тэй тэмцэлдсээр.

Шинэ жилээр яагаад гацуур чимдэг вэ?

Айл бүр хоймортоо шинэ жилийн уур амьсгал орж эхлэнгүүт л шинэ жилийн ногоон гацуураа буюу зул сарын модоо чимэн тавьдаг. Гэхдээ хүн бүхэн яагаад гацуур мод чимж тавьдгийг мэддэг болов уу? Хүүхэд байхад л гацуур чимдэг байсан, одоо ч гацуур чимж байна. Цаашдаа ч мөн адил тэгэх болно.

Өргөн хэрэглэгдэх 200 англи үг

Хэлгүй бол хөлгүй. Англи хэл сурахыг хүсч байна уу? Тэгвэл та бүхэндээ англи хэл сурхад чинь туслах үүднээс эдийн засагч С.Ганбаатарын түүвэрлэн бэлтгэсэн өргөн хэрэглэгдэх 200 англи үгийг санал болгож байна. 

Нэг цагийн дотор 50 гадаад үг цээжлэх арга

Гадаад хvнтэй ярихад сэтгэлийн “хvлээс” саад болдог учраас юуны тvрvvнд тvvнээс ангижрах ёстой.  1 цагт 50 гадаад vг цээжилж сурна гэхээр зарим хvмvvс итгэдэггvй. Тэгвэл болгарын эрдэмтдийн тогтоосноор дундаж хvн 1 цагт 100 гадаад vг цээжлэх чадвартай ажээ. Ингэж чадна гэдэгт итгэж чадахгvй байгаа хvмvvс уламжлалт сэтгэлгээгээрээ сэтгэдэг.

Хүн бүр өвөрмөц зангаа дохио хөдөлгөөнтэй байдаг. Түүнтэй адил хүн бүрийн инээх хэв маяг өөр өөр билээ. Хүн чанга, тэрүүхэндээ, ичингүйрэн, сөөнгөдүү, шоглонгуй, шоглонгуй зэргээр янз бүрийн байдалтай инээж байгаа нь тухайн хүний зан аашийг илэрхийлдэг гэж сэтгэл зүйчид үздэг.

Таны өндөр таныг хэн бэ гэдгийг чинь хэлнэ

Хэдэн см өндрөөс тань шалтгаалж хэр хүн бэ гэдгийг чинь сонжиж болно гэж та өмнө нь сонсож байсан уу? Тэгвэл үнэхээр болдог ажээ. Минийх лав таарч байсан шүү. Та ч гэсэн үзээрэй.

Доошоо харж унтдаг хүн бусдын төлөө төрсөн хүн мэт байдаг

Хаашаа харж унтдагаар нь хүний зан чанарыг шинжиж болдог гэнэ. Та өөрийгөө болон ойр дотны хүмүүсээ шинжээрэй.  

Анхаарал шалгах сонжоо

Анхаарал чинь хэр сайн төвлөрдөг вэ? Анхаарал төвлөрч сурна гэдэг бол маш сайн чадвар. Өөрийгөө шалгаад үзээрэй.

Нүүр будалтын зурхай

Эмэгтэйчүүд бид нүүр будалтын ертөнцгүйгээр өөрсдийгөө төсөөлхийн аргагүй. Тэгвэл чиний ордоос хамаарч бас нүүр будалтын хэв мяаг чинь бас өөрчлөгддөг гэнэ шүү

Үсний ширхэг дээр зурсан уран зураг

Уг гайхамшигтай бүтээлүүдийг Жин гэгч нэгэн туурвижээ. Тэрээр өөрийн зургийн галлерейтэй бөгөөд бүтээлүүдийг нь үзэхээр ирсэн жуулчид гийчид бяцхан урлагийн бүтээлийг харахын тулд микроскоп ашигладаг ажээ.

Анхаарлаа сориод үзээрэй үнэхээр сонирхолтой шүү

Нээтээр аялж байгаад нэгэн сонирхолтой зүйл оллоо. Та бүхэн өөрсдийнхөө анхаарал, ухааныг сориод үзээрэй

Маш сонирхолтой судалгаанууд

Маш сонирхотой судалгаануудыг сонирхоорой. Зарим нэг нь маш инээдтэй байгаа биз. Хорвоо ертөнц өө гэж...

Хамгийн хачирхалтай 10 мэргэжил

Япончууд “Аялал жуулчлалын элчин сайд” гэсэн албан тушаалыг бий болгосон бөгөөд тэд аль болох олон жуулчин татахын тулд өөрийн улс орноо сурталчлах үүрэгтэй ажээ.

Зүүдний тухай сонирхолтой 10 баримт

Зүүдлэж үзээгүй хүн гэж байхгүй. Хүний тархины хамгийн нууцлаг хэрнээ хамгийн   гайхалтай процессын нэг зүүдний талаарх 10 сонирхолтой баримтыг толилуулъя.

Их Монгол

http://liberty-2009.blogspot.com/search/label/Ц.БОЛОРМАА

Ц.Мянганбаяр покер тоглож, Б.Наранхvv тєрийн ордоноор сэлгvvцэж явна

Єнгєрсєн оны дундуур "Монгол газар" компанийн захирал Ц.Мянганбаяр ба тvvний нєхєд "Зоос" банкнаас 60 орчим тэрбум тєгрєг зээлжээ. Гэвч зээлдэгчид авсан єдєр
байхад тєлєх єдєр байдаг гэдгийг мартсанаас туе банк дам Одоо "Зоос"-тєрийн мэдэлийнх болох нь тодорхой болов.

Баабар: Нобелийн шагнал

Альфред Нобел нь томоохон эрдэмтэн, шинийг санаачлагч байснаас гадна лут бизнесмэн байжээ. Бурхан ийм авъяастнуудыг хосоор нь, бөөнөөр нь нэг хүнд зэрэг бэлэглэх нь тун ховор. Суутай эрдэмтэн, цуутай баян тэрээр цуглуулсан хөрөнгөөрөө сан байгуулаад өөр шиг нь шинжлэх ухаанд зүтгэгч залуусыг дэмжихээр болсон нь түүхэнд нэрээ мөнхлөх бас нэгэн нээлт байлаа.

Нобел өөрийн нэрэмжит шагналаар залуу эрдэмтдийн цаашдын амжилтыг дэмжих санаа агуулж байсан боловч явцын дунд энэ нь аугаа амжилт гаргасан “хөгшин” эрдэмтний бүтээлд дүн тавьдаг шагнал болжээ. Харин яагаад ийм их нэр хүндтэй шагнал болж хувирав гэдэг нь нэлээд гайхалтай асуудал. Нобелийн эх орон Швед нь улс төрийн хувьд дэлхийн хамгийн төвийг сахисан орон, ардчилсан дэг ёс бүрэн төлөвшиж хэвшсэн учир шагналд ямар нэг далд санаа байдаггүй гэж бүгдээрээ итгэдэгээс ч болсон байх. Шагналыг дагалдах мөнгөний хэмжээ тийм ч бага биш нь бас сонирхол татдаг болов уу. Гэхдээ л өнөөгийн том компаниудын технологийн нээлтэд өгч буй шагнал үүнээс хавьгүй их. Мөнгөн шагналын хэмжээгээр ч, шудрага шүүлтээрээ ч Нобелиос тэр байтугай илүү гарах шагнал нэг бус бий болсон боловч нэр хүндээрээ аль нь ч ядахнаа ойртож ч чадахгүй байна. Үүний нэг жишээ бол япончуудын буй болгосон урлаг уран сайхны “нобел” байна. Нобелийн шагналыг нэг салбарт нэг хүнд өгдөг, хувааж хоёр хүнд өгч болно, хуваасныхаа хагасыг бас дахин хувааж болдог. Иймээс одоо үед тодорхой шинжлэх ухааны салбарт шагнал хүртэгсэд голдуу гурвуулаа байх болжээ.

Нэр хүндтэйгийн хэрээр тойрсон асар их үнэн худал домог дагуулж явдаг шагнал даа. Нобел шагналаа физик, хими, физиологи гэсэн шинжлэх ухааны гурван төрөлд өгөхөөр гэрээсэлжээ. Гэтэл энд шинжлэх ухааны маш олон чухал төрлүүд орхигдсон. Тэрээр амьддаа хэд хэдэн математикч эрдэмтэдтэй харилцаа муу байсан тул математик логикийн салбарыг зориуд орхигдуулсан ч гэсэн яриа бий. Физиологийн салбар гэхэд л энэ нь өнөөдөр молекул биологи, генетик, биотехнологийг дагнан хамаарах болжээ. Мөн химийн салбарын шагнал ч дээрхи хүрээнийхнийг хамрах болжээ. Өөрөөр хэлбэл шинжлэх ухааны салбаруудын зааг ялгааны хэмжүүр их өөр болсон хэрэг л дээ. Ер нь энэ зааг хязгаар гэдэг их явдалтай эд. Эйнштэйн харьцангуй онолоо 1905 онд нээсэн боловч үүнийг физикийн гэхээсээ философийн хүрээнд авч үзэх нь зүйтэй гэцгээж. Харин суут эрдэмтэн онолоо цааш төгөлдөржүүлэн 1916 онд харьцангуйн түгээмэл онол нээж тэр нь 1917 онд туршилтаар батлагдлаа. Суут эрдэмтэн цуут хүн болов. Гэтэл энэ нээлт цэвэр физик мөн үү гэдэг асуудал эргэлзээтэй. Хэрэв цуут Эйнштэйнд өгөхгүй юм бол ямар юмных нь нэр хүндтэй шагнал байх билээ. Ингээд Эйнштэйний бараг л ажлынхаа үдийн завсарлагаар нээсэн фотоны гаралт бүтээлд нь бушуухан өгч байж нобелийн хороо нэрээ авч гарчээ. Хайзэнбэргийн тодорхойгүйн зарчим ч наанаа электроны байрлалын магадлал яриад байгаа юм шиг авч ачир дээрээ энэ ертөнцийн оршин тогтнож буйн тухай хамгийн философилог утгыг гаргаж, танин мэдэхүйн хязгаар тогтоож өгсөн.

Нэг л үгээр хэлэхэд Нобелийн шагнал төгс төгөлдөр хэмжүүр биш. 1920-иод оны дундуур физикийн салбарт хийсэн нээлтэд өгсөн нэг шагнал нүдээ олоогүй болох нь хожим батлагдсан. Учир нь нээлт хуурамч, буруу байжээ. Төдийлөн чухал бус нээлтэд шагнал олгосон нь ч нэг бус. Түүнээс гадна аугаа нээлтүүд шагналд хамрагдаагүй нь ямар их гэж санана. Нобел өөрөө хялбар дэлбэрэх динамит нээсэн, гэтэл ус төрөгчийн бөмбөгийн эцэг Эдвард Тэйлорт энэ шагнал олдоогүй нь шоглоом ч юм шиг. Хүний түүх Томас Эдисон шиг аугаа зохион бүтээгчтэй цөөн л таарсан байх, харин тэр яагаад ч юм “гадуурхагдаж”. Онгоц бүтээсэн ах дүү Орвил, зурагт зохиосон Зворикин, радар нээсэн Ватсон, хөдөлгүүр зохиосон Виттл, Охайн нар, ксенографийн Кларсон, полиовакцин нээсэн Силк, микропроцессор анх бүтээсэн Хофф гээд олон суутныг нэрлэж болно.

Гэхдээ л манай гаригийн сүүлийн зуун жилийн хамгийн аугаа нээлтийн дийлэнх нь Нобелийн хорооны хараанд өртсөн. Хүнд гэхээсээ тодорхой бүтээл амжилтад олгодог болохоор тал тохой татах магадлал тун бага. Төгс төгөлдөр биш ч гэсэн одоо манай дэлхийд байгаа хамгийн нэр хүндтэй, хамгийн оновчтой нь яах аргагүй мөн. Заримдаа Нобелийн хороо шагнал өгөх гээд хүч нь хүрдэггүй тохиолдол бий. Зөвлөлтүүд 1957 онд сансарт пуужин хөөргөж, 1961 онд сансарт хүн нисгэлээ. Энэ шиг том шинжлэх ухаан технологийн ололт гэж хаа байх билээ. Ингээд зохион бүтээгчид нь шагналаа өгөх гэж нэрийг нь тодруулаач гэж Кремлиэс гуйжээ. Аугаа зохион бүтээгч Кролёвын нэрийг бүр 1967 онд нас барсных нь дараа л оросууд зарласан юм. Нобел зөвхөн амьд хүнд л очих дүрэмтэй. Герман хүн Нобелийн шагнал хүртэхийг 1937 онд Гитлер хуулиар хориглож байв.

Нийгмийн шинжтэй нөгөө гурван шагналын салбар нь харин нэлээд эргэлзээ, маргаан, шуугиан үүсгэдэг. Нэг нь буюу эдийн засгийн Нобелийн шагнал эхнээсээ байгаагүй, Шведийн төв банк 1968 оноос өөрийн нэрэмжит шагнал буй болгоод хавсаргажээ. Гээд үүнийг дэлхий даяараа хүлээн зөвшөөрсөн билээ. Утга зохиолын шагналын олон эздийг голох шилэх, хардах явдал нэлээд буй. Утга зохиол нь тодорхой шинжлэх ухааны нэгэн адил барим тавим тодорхойлох шинжүүр үгүй, байлаа гээд тэр нь харьцангуй учраас тэр биз. Хамгийн гол шинжүүр нь цаг хугацаа, гэтэл утга зохиолын нэлээд нобелтнууд цагийн шалгуур даахгүй мартагджээ. Нобелийг муу хэлэх гэхээрээ цагийн бүх шалгуурыг давсан аугаа сартваахи Лев Толстой, Антон Чехов, Марк Твэйн гурвыг нэрлэх нь их байдаг. Хэн нь ч шагналыг хүртээгүй. Гэхдээ Нобелийн хороо анхны шагналаа Толстойд санал болгосон боловч тэрээр залуучуудыг дэмжихийг уриалаад эелдгээр татгалзсан юм билээ. Зөвхөн амьд хүнд хүртээдэг энэ шагнал, голлож цагийн шалгуураар хэмжигддэг утга зохиолын салбар хоёрын цаад мөн чанараас болоод алдаж онох нь их байдаг биз. Гээд юутай ч Киплинг, Тагүр, Роман Ролланд, Анатол Франс, Бэрнард Шоу, Томас Манн, Анрэ Жид, Элиот, Фоолкнэр, Эрнэст Хэмингвэй, Албэрт Камю, Жон Стэйнбэк, Кавабата, Хэнрих Бөлл, Гюнтэр Грасс, Гарсиа Маркюз, Тони Моррисон гээд аугаа зохиолчид Нобелийн шагнал хүртсэн. Шагнагдагсдыг утга уран сайхан гэхээсээ улс төрийн утгаар шагналаа гэх гомдол ялангуяа зохиолчийн эх орноос гарах явдал цөөнгүй. Бунинийг зөвлөлтүүд, Гао Шиньжэнийг хятадууд шагнал авлаа гэж ихэд эгдүүцэж байсан бол хоёр жилийн өмнө Нобел хүртсэн түрэг зохиолчийг Түрэгийн засгийн газар өдөөн хатгалга гэж нэрлэж байлаа. Тэр байтугай Борис Пастернакийг Зөвлөлт засгаас шахан хэрэв шагналаа авах юм бол эх орноос нь хөөнө гэж сүрдүүлж байгаад татгалзуулж дөнгөжээ. Түүнийг эс тооцвол шагнал авахаас татагалзсан өөр нэг хүн бий нь Францын сартваахи Жан Поол Сартр билээ. Нэрт улс төрч Винстон Чөрчилл “Дэлхийн хоёрдугаар дайн” гэсэн дурсамж номоороо, нэрт математикч Рассэл “Өрнийн философийн түүх” гэсэн философи-түүхийн номоороо энэ хүндтэй шагналын эзэн болж байсан.

Нобелийн шагналын хамгийн маргаантай салбар нь энх тайвны шагнал. Нобелийг үхснээс хойш Норвеги улс Шведээс тасарч тусгаар тогтнолоо зарласан учир энэ шагналыг Норвегийн парламентад хариуцуулжээ. Улаан загалмай нийгэмлэг, Цөмийн эрчим хүчний агентлаг, Дүрвэгсэдийн хороо гээд олон улсын байгууллагууд хэд хэд давхардаж хүртсэн ч гэсэн энэ тал дээр маргаан бага байдаг. Далай лам, Горбачёв, Сахаров, Ким Дэ Жүн, Лайнус Поолинг, Ань Сан Сүү зэрэгт өгсөн шагнал эх орон нэгтнүүдийнх нь болон засгийн газрынх нь эгдүүг хүргэж байсан. Америкийн ерөнхийлөгч Рүзвэльт, Вильсон, Картер, Обама болон төрийн нарийн бичгийн дарга Маршалл, Кинссенжер нарт өгсөн шагналыг америкчуудад хэт долигонолоо ч гэх нь бий. Харин Израилын нэрт террорист Мэнахэм Бэгин, палестины цуутай террорист Ясир Арафат нар хүртдэг нь ч юу ч юм билээ. Баахан алаан хядаан хийж явснаа одоо больдог юм бил үү гээд гэрээнд гарын үсэг зурсных нь төлөө шүү. Тэгээд ч гэрээ тун удахгүй цуцлагдсан, эсвэл огт мөрдөгдөхгүй байх жишээтэй. Гээд Нансэн, Оссецки, Брандт, Лютэр Кинг, Лүтүли, Тэрэза эх, Валенса, Түтү, Мандэлла зэрэг онцгой зүтгэлтнүүд энэ шагналыг хүртсэн нь бараг бүхний сэтгэлд нийцэж байсан. Энэ жилийн энхтайвны шагналыг Обама хүртлээ. Ирээдүйд хийж магадгүй зүтгэлд нь урьдчилж олголоо гэх шүүмж их байна. Хар арьстан анх удаа Америк гүрний ерөнхийлөгчийн сонгуульд ялалт байгуулсанд нь өглөө, гэхдээ Норвегийн нобелийн хороо ингэж шулуухан тайлбарлаж арай зүрхлэхгүй ичингүйрээд байгаа юм болов уу.

Энхтайванаас бусад салбар дахь шагналыг Нобелийн хороо их л удаан хүлээж байж шийдвэрээ гаргадаг болсон нь урьдын алдаанаас үүдэлтэй байх. Тухайн нээлт баталгаатай болохыг хараад буй хэрэг. Гелийн шингэлэгч нээсэн Капица нээлтээсээ хойш бараг 40 жилийн дараа шагналаа авчээ. Гэтэл энэ хооронд үхчихсэн бол тэгээд л өнгөрөө. Зарим тохиолдолд, жишээ нь Тайваны физикч Ли, Янг нар тэгш хэмийн зарчим зөрчигдөх тохиолдлыг нээсэн тэр жилдээ шагналаа авчээ. Мөн хэт дэмжуулагч нээсэн Бэднорц, Мюллер нарт ч ийм аз таарсан. Шагналыг хоёр удаа хүртсэн анхны хүн бол Францын нэрт физикч эмэгтэй Мариа Кюри билээ. Тэрээр нөхөртэйгээ физикийн салбарт хувааж авсан бол хэдэн жилийн дараа химийн салбарт шагнуулжээ. Охин Ирэн Кюри, хүргэн Жолио Кюри нар бас энэ хүндтэй шагналыг хүртжээ. Нэрт химич Лайнус Поолинг мэргэжлээсээ гадна энх тайвнаар давхар хүртсэн. Хагас дамжуулагч нээсэн Бардин сүүлд бас дахиж хүртсэн. Молекул биологиор хийсэн нээлтүүдээрээ Фрэдэрик Сэнгэр хошой шагналтан болсон. Утга зохиол, энх тайвны салбарт шагнал хүртсэн эмэгтэйчүүд цөөн биш, тодорхой шинжлэх ухаанд цөөн, харин эдийн засгийн салбар дахь анхны эмэгтэй шагналтан энэ жил төрлөө. 1901 оноос өгч эхэлсэн энэ шагнал зарим жилд зарим салбарт нэг бус удаа алгасаж байсан. Ялангуяа дэлхийн нэг, хоёр дугаар дайны дундуур шагнал өгөөгүй өнжиж байлаа. Физикээс эхэлж дугаарлаад энхтайванаар дуусдаг болохоор анхны шагналтан нь өнөөдөр бид “рэнтгэнд харуулна” гэж яриад байдаг икс туяаг нээсэн германы физикч Рөнтгэн бол хамгийн отгон нь АНУ-ын ерөнхийлөгч Обама болж таарлаа.

Нобелийн шагнал нь нэр хүндтэйн хэрээрээ аль ч улс орны нэг ёсны үндэсний томоохон бахархал болжээ. Өдий хүртэл олгогдсон шагналын хамгийн олон нь АНУ-д ноогддог нь шинжлэх ухаан технологийн хамгийн тэргүүн эгнээнд яваа энэ орны хувьд аргагүй бизээ. Араас нь англичууд явдаг юм билээ. 1948 онд Японы физикч Юкава хүртсэн нь Хойд Америк, Европын хүрээнээс энэ шагнал хальсан анхны тохиолдол. Өнөөдөр энэ шагналыг авахын төлөөх асар том өрсөлдөөн эрдэмтэд хоорондын хүрээнээс хальж улс үндэстний, томоохон үндэстэн дамнасан корпорациудын дунд болох ажээ. Япончууд онцгой анхаарал (лобби?) тавьсны хүчинд жил болгон шахам япон эрдэмтэн шагнагдах болов. Нэлээд хэдэн хятад үндэстэн шагнагдсан боловч чухам БНХАУ-аас Нобел авсан ганц ч хүн байхгүй нь хөгжлийн дээд эрэмбэ рүү улам бүр ойртон зүтгэж байгаа Бээжингийхнийг гонсойлгодог бололтой. Нобелийн хорооны гишүүдийг нутагтаа урин дайлж цайлсан явдал гарсан нь баригдаж цаад гишүүд ёс зүйн алдаа гаргасан хэргээр хорооноосоо хөөгдсөн явдал саяхан гарсан.

Нобелийн шагналыг жил бүрийн 12-р сарын 10 буюу Нобелийн нас барсан өдөр томоохон шоу ёслолын хүрээнд гардуулдаг ёс тогтжээ. Эхэндээ хүлээн авалт дээр шагнагдагч хундаганы үг хэлдэг байснаа сүүлдээ “Нобелийн лекц” гэх олон нийтэд зориулсан лекц уншдаг ёс гарчээ. Английн Ерөнхий сайд Чөрчилл утга зохиолын нобелийн шагнал гардаж авахдаа “Эрхэм дээд хаантан та эндүүрээгүй биз?” гэж асуусан нь магадгүй хамгийн товч “лекц байх. Одоо гол төлөв эдийн засаг, энх тайван, утга зохиолын салбарт шагнал хүртэгсэд зориуд бэлдсэн маш сайхан лекц уншдаг болжээ. Эндээс түүвэрлэн шилж, ялангуяа зориуд уншсан лекцийн ихэнхийг багтааж энэхүү “Нобелийн лекц” түүвэр номыг хэвлэн гаргаж байна.

Далан зургаагийн далан зургаа

Єнгєрсєн цаг vеийн тєвлєрсєн тєлєвлєгєєт нийгэмд жилд хоёрхон удаа улсын тєсєв тєлєвлєгєєг хэлэлцэхээр Ардын их хурлын 200 гаруй депутат долоо хоногийн хугацаатай нийслэлд ирж чуулаад тардаг байжээ.

Төрөөс олгох сургалтын тэтгэлгийн хэмжээг төлбөрийн 50 хувиар тогтооход болно гэж ихэнх иргэд үзжээ

Оюутны сургалтын тэтгэлгийн тухай хуулийн төсөл боловсруулах ажлын хэсгийг Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Ц.Элбэгдорж өнгөрсөн наймдугаар сард зарлиг гаргаж байгуулсан. Тус ажлын хэсгийн ажлын явцтай Ерөнхийлөгч өнөөдөр танилцсан байна.

Ажлын хэсгийнхэн Ерөнхийлөгчид юуны өмнө оюутны сургалтын тэтгэлгийн асуудлаар олон нийтийн дунд явуулсан социологийн судалгааны дүнг танилцуулжээ.

Судалгааг аравдугаар сарын 7 – 12 – ны өдрүүдэд Улаанбаатар хот, Орхон, Дархан – Уул, Ховд, Завхан, Дорнод болон Хэнтий аймагт явуулж 1500 хүнээс санамсаргүй түүврийн аргаар асуулга тавих замаар мэдээлэл цуглуулсан байна. Судалгаанаас үзэхэд манай орны нийт өрхийн 65, 5 хувь нь их, дээд сургуульд сурдаг оюутантай, үүний 20, 7 хувь нь хоёр оюутан бүхий гэр бүл аж. Өөрөөр хэлбэл манай улсын хүн амын тэн хагасаас илүү хувь нь оюутны амьдрал ахуй, зовлон жаргалтай ямар нэгэн байдлаар холбогдсон хүмүүс байдаг байна.

Судалгаанд оролцогчдын 82, 6 хувь нь их, дээд сургуулийн оюутанд төрөөс сургалтын тэтгэлэг өгөх шаардлагатай хэмээн үзжээ. Гэхдээ тэдний олонх нь “төрөөс олгох тэтгэлгийн хэмжээг сургалтын төлбөрийн 50 хувиар тогтооход болно, үлдсэн хувийг суралцагч өөрөө хариуцах нь зүйтэй” гэж үзжээ.

Ерөнхийлөгч мөн үеэр “Дээд боловсролын санхүүжилт, оюутны сургалтын тэтгэлэг, нийгмийн баталгааны тухай” хуулийн үзэл баримтлал, Оюутны сургалтын тэтгэлэг, стипенди, тэтгэмжид зарцуулах хөрөнгийн тооцоо, “Дээд боловсролын санхүүжилт, оюутны сургалтын тэтгэлэг, нийгмийн баталгааны тухай” хуулийн төсөлтэй зүйл, заалт нэг бүрээр нь танилцжээ. Үүний дагуу Ерөнхийлөгч хуулийн төсөлд зайлшгүй тусгавал зохих асуудлууд болоод зүйл заалтуудын уялдаа холбоо, хамрах хүрээ, зохицуулах шаардлагатай асуудал болон хуулийг хэрэгжүүлснээс гарах эерэг, сөрөг үр дагавар, бусад хуульд оруулах өөрчлөлт зэргээр тодорхой санал зөвлөгөө гаргаж, ажлын хэсгийн гишүүдэд үүрэг, чиглэл өгсөн байна.

Түүнчлэн тус хуулийн төслийг БСШУ – ны сайдад танилцуулан санал авсны үндсэн дээр томоохон их сургуулиудын багш, оюутнуудад газар дээр нь танилцуулан хэлэлцүүлэхийг даалгажэ

ойтой хүүхдийн сэтгэхүйд огцом өөрчлөлт явагддаг

Эх болох гэж байгаа залуу бүсгүй жирэмсний явцдаа хэвлий дэх хүүхэдтэйгээ ярих, хөгжим сонсох, өөрөө тайван байх, элдэв хорт зуршлаа орхих хэрэгтэй. Эхийнх нь хөх сүүтэй, хүүхэд өвдөж зовохгүй л бол эцэг эхчүүд нялх үр хүүхэддээ төдийлөн анхаардаггүй бий. Ийнхүү хэнэггүй байдлаар өсгөчихөөд дараа нь томорсны дараа л ааш авирынх нь сайн мууг ярин гайхширцгаадаг.

Харин хүүхэд нэг ойтойгоосоо эхлэн огцом өөрчлөлт явагдах суурь үндэс тавигддаг байна. Энэ насанд хүүхэд хэвтээ байдлаас гарч юм, юмыг сонирхож эхэлдэг. Гэнэт хөдөлгөөнд орсон хүүхэд томчуулыг ч сандрал, хүндрэлд оруулдаг. Судлаачид үүнийг "ойтой хүүхдийн хямрал" гэж нэрлэсэн байна.

Хямрал юунаас үүсдэг вэ?
- Хүүхэд аливаа зүйлийг яагаад хориглоод байгааг ойлгохгүй тул уйлж бахирах, шалан дээр өнхрөх, хөлөө дэвслэх зэргээр эсэргүүцлээ илэрхийлдэг.
- Хүүхэд орчин тойрондоо бага багаар дасаж эхлэх үе.
- Тэрээр эхээсээ тустай байж ч болох юм гэдгийг ойлгож эхлэнэ.
- Үүнээс улбаалж тэр эхээсээ алхам ч холдохыг хүсдэггүй. Ээж нь алга болохоос айж байгаа нь тэр.
- Үл танигдах, нууцлаг орчин түүнд айдас төрүүлнэ.
- Хүүхдийн ааш зангийн янз бүрийн хувирал, хоолоо идэхгүй байх, зүгээр байж байгаад уйлах зэрэг нь таалагдашгүй орчинтой (ээж нь орж гарах, таних танихгүй хүмүүс орж ирэх, гэр бүл дэх янз бүрийн уур амьсгал гэх мэт) холбоотой юм.

Эцэг эхчүүд юуг анхаарах ёстой вэ?
Таны үүрэг бол хүүхдийн хувьд хүнд хэцүү, шилжилтийн энэ үеийг даван туулахад нь түүнд туслахад оршино. Мөн биеэ даах чадварыг нь хөгжүүлэх, дэмжихэд чиглэгдэнэ.

- Хүүхдэд бүгдийг зөвшөөрөх "дураар нь дургиулж" болохгүйг түүнд мэдрүүлнэ. Энэ насанд тэр "болохгүй" гэдэг үгний утга учрыг таньж мэдэх нь чухал. Жишээ нь чүдэнз, асаагуур оролдох, зурах, плитка асаах гэх мэтийн зүйлд хатуу хориг байх ёстой.

- Нөгөө талаар алхам тутамд нь хориг бүү тавь. Хүүхэд идэвхтэй байх орон зайтай байх шаардлагатай. Хориглох зүйлийн учрыг тайлбарлаж таниулбал хүүхэд ойлгодог.

- Хүүхдэд тусгайд нь шүүгээ, шкаф гаргаж өг. Тэр өөрийнхөө тоглоомыг хурааж сурна. Тоглоомоо эвдэлбэл бүү загна. Танин мэдэхүйн процесс явж байгаа нь тэр.

- Ойтой хүүхдийг удаан хугацаагаар орхиж явахгүй байхыг эхчүүдэд зөвлөе. Хүүхэд хэн нэгэнтэй үлдсэн байлаа ч түүний хувьд ээж нь хамгаас чухал. Учир нь хүүхдийн сэтгэхүйд "ээж хаашаа ч юм алга болж мэдэх юм" гэсэн битүү айдас, түгшүүр төрөх болно.

- Хүүхэд уйлагнаж, зөрүүдэлж эхэлбэл яг өөрийнхөөрөө байлгах гэсний хэрэггүй. Анхаарлыг нь өөр юманд төвлөрүүлэх, түр зуур сатааруулахыг оролдсон нь дээр.

/Хань/

Монгол Улс ''Транспэрэнси интернэшнл''-ийн толинд таагvй дvрс vлдээлээ

Монгол Улсын авлигатай хийх тэмцэл сvvлийн жилvvдэд тун овоо яваа гэж бодож байлаа. Манайх НVБ-ын Авлигын эсрэг конвенцид нэгдсэн, Авлигын эсрэг хуулиа баталчихсан, хуулийн дагуу Авлигатай тэмцэх газар ажиллаад эхэлчихсэн, авлигатай тэмцэх хvсэл зоригоо илэрхийлж байна.Авлигын хэрэгт холбогдсон гэх хvмvvсийг нэр заан зарлаж гэм бурууг нь хvлээлгэсэн нь цєєнгvй.

Насны хямрал хаалга үүдийг чин хэзээ тогшдог вэ

Би их хөгширчээ,
- Үрчлээс их болчихлоо,
- Цагаан үс гарч эхэллээ,
- Таргалаад байна,
- Харвин унжих боллоо...

Хэрэв та дээрх үгнүүдийг долоо хоногт нэгээс дээш удаа хэлдэг бол насны хямралын үе хаалга үүдийг чинь тогшиж байгаа хэрэг.

- Хэрэв нүүрэнд чинь үрчлээ суун хөгшрөлт илт мэдрэгдэж эхэлбэл,
- Нүүрний чинь энд тэнд гүнзгий үрчлээсүүд бий болж эхэлбэл,
- Санчиганд чинь ганц нэг цагаан ус харагдаж эхэлбэл...

Энэ нь мэдээж хэрэг насны хямрал эхэлж буйн жишээ юм. Үүнийг сөрж зогсохын тулд яах ёстой вэ?
- Юуны өмнө өөрийгөө тайтгаруул.
- Өөртөө сэтгэл хангалуун бай,
- Бүхнийг өөрчилж болно гэдэгт итгэ.
- Аливаа үйл явдалд зөв дүгнэлт хий.
- Бүх зүйл бүгдээрээ тийм муу байгаа гэж үү?... гэсэн асуултыг өөртөө тавь. Тэгээд шударгаар хариул.
- Та нөхрөөсөө салахад бэлэн гэж үү?
- Ажлаасаа гарах санаа байгаа юу?
- Танд зөвлөхөд шаналахын оронд өөрийнхөө юунд бахархдаг, эерэг талаа бас дүгнэх хэрэгтэй. Үүнд,
- Ажил дээрх амжилт,
- Шагнал урамшуулал,
- Эрүүл саруул өссөн хүүхдүүд,
- Эр нөхөртэйгөө хамт амьдарсан он жилүүд...гэх мэт
- Харамсах юм бас байгаа биз? Амьдарч дадсан хүмүүс, орчноо нүд ирмэхийн зуур өөрчилнө. "Орвонгоор нь эргүүлнэ гэдэг том эрсдэл. Олохоос илүү алдах нь их биз ээ. Иймэрхүү зүйлд шинэчлэгчийн байр сууринаас бус харин хуучинсаг үзлийг баримталсан нь хавьгүй дээр. Эцсийн дүнд эзэгтэй та өөрийн хувь заяагаа мэдэх ёстой шүү!

/Хань

Зорилгодоо хүрэх энгийн арга

Хүн бүрт хүсэл мөрөөдөл, бас тэмүүлэл зорилго гэж байдаг. Харамсалтай нь зорилгодоо хүрэх тийм ч амар хялбар биш байдаг.
Зарим хүмүүс зорилгодоо хүрэхийн оронд элдэв саад тотгор, хүндрэл бэрхшээл гарах төдийд л ухарч няцах, шантрах нь цөөнгүй байдаг.
Гэтэл зарим нь зорлигодоо хүрэхийн тулд ямар ч аргаар хамаагүй муйхарлан зүтгэдэг. Тэд өөрсдийгөө бүр ч их зовлонд унагаж байгаагаа ойлгодоггүй.

Та юуны өмнө зорлигоо зөв тодорхойлоорой.
Яг бодитой биелүүлж чадах эсэх, танд ийм зорилго хэрэгтэй үгүйг урьдаар сайтар тунгаан бодоорой. Хийсвэр, хэрэгжих боломжгүй, эргэлзээ ихтэй зорилго тавих хэрэггүй. Амьдралд ойрхон зорилгоос эхэл.

-Зорилго чинь тодорхой байх ёстой,
-Зорилго чинь таньд ашигтай байх нь чухал.
-Зорилго чинь биелэх магадлал ихтэй байх ёстой.
-Зорилгоо бичгийн хэлбэрт оруулж, тэмдэглэл хөтлө. Хичнээн мундаг хүн ч мартчихдаг гэмтэй.
-Толгойндоо ч цаасан дээр ч буулгасан зорилгодоо хүрэхийн тулд та шамдах хэрэгтэй.

Бусдыг дуурайхаас аль болох татгалзаарай
Өөрийн зорилгодоо анхаарал хандуулахгүй, бусадтай барьцах, атаархах байдал гаргадаг хүмүүс зорилгодоо хүрч чаддаггүй.
Хувь хүн бүр өөрийн онцлогтой, өөрийн амьдралтай. Бүгдээрээ заавал адилхан байх албагүй. Чухам таны зорилго амжилтанд хүргэж, ивээлээ өгнө гэдэгт итгэх, бас шаргуу ажиллах хэрэгтэй.

Зорилгоо баяжуулахыг хичээ
Зорилгодоо хүрч байгаа нь тэр гээд "нүдээ аниад" дайраад байх хэрэггүй. Амьдрал баян болохоор зорилгод чинь завсар шинэчлэлт, өөрчлөлт орохыг үгүйсгэхгүй. Уян хатан, цаг үетэйгээ нийцүүлж зорилгоо уялдуулах нь чухал.

Золиос аль болох бага гарга
Аливаа ажлыг эхлэх, хийхэд тодорхой хэмжээний зарлага гардаг. Тэгэхээр зорилгодоо тун тооцоотой, нямбай ханд. Зорилгодоо хүрэх нь чухал гээд үргүй зарлагыг урсгаж болохгүй. Зорилгодоо хүрэхийн тулд хэнийг ч хамаагүй дайлж цайлаад, бэлэг сэлт өгдөг хүмүүс байдаг. Энэ бол утгагүй дэмий зардал.
Зорилгоо буруу тодорхойлсон, мөн зорилгодоо хүрэх аргаа буруу тооцоолсон хүмүүс эцэс сүүлд нь зорилго ч үгүй, мөнгө ч үгүй дампуурах тийшээ ханддаг.
Зорилгодоо хүрэхийн тулд өөрийн эрч хүч оюун ухааныг ингэж үрэн таран хийх хэрэггүй.

/Хань/

Үнэртэй усыг биеийнхээ цусны даралт ихтэй газар түрх

Үнэртэй ус дотроо олон төрөл байдаг. Олон төрөл байдаг нь тэдний найрлагадаа агуулах анхилуун үнэрээс ихээхэн шалтгаалдаг байна. Үндсэн таван төрлийн үнэртэн байдаг гэж болно.

1. Perfume extract - 15-40%-ийн анхилуун үнэр
2. Eau de Parfum, Parfum de Тоilett - 10-20%-ийн анхилуун үнэр
3. Eau de Toilette - 5-15%-ийн анхилуун үнэр
4. Eau de Cologne - 3-8%-ийн анхилуун үнэр
5. Splash and After shave буюу сахал хуссаны дараа түрхэх-1-3% -ийн анхилуун үнэрийг тус тус агуулсан байдаг байна.

Анхилуун үнэрийг их агуулсан үнэртнүүд үнэрээ илүү удаан хадгалдаг ба үүнтэй холбогдоод үнэ нь өндөр болдог.

Тэгэхээр 1-рт таны үнэртэй усны үнэрээ хадгалах чадвар нь юуны түрүүн таны сонгосон үнэртэй уснаас шалтгаалах нь.

Үнэртэй усыг хэрэглэх соёл, заншил гэж байдаг ба үүнийг дагаж мөрдсөнөөр та мөн үнэртэй усныхаа үнэр хадгалах чадварыг нь дээшлүүлж болно.

Тэгвэл хэрхэн үнэрийг нь удаан хадгалах вэ?

1. Зарим үнэртэй уснууд тухайн үнэрийг нь агуулсан биеийн тостой байдаг. Тухайн тосыг нь түрхсэний дараа үнэртэй усыг түрхэх үед үнэрээ сайн хадгалдаг ба та тосыг хацар, гарандаа түрхэх нь илүү сайн үнэртэх нөхцөлийг бүрдүүлдэг байна.

2. Үнэртэй усаа хувцасныхаа дотор талд түрхэх нь үнэрийг удаан хадгалах ба таныг хөдлөх бүрд үнэр нь үнэртэж байх болно.

3. Та усаа биеийнхээ зөв хэсгүүдэд түрхэх нь чухал. Биеийнхээ цусны даралт их газруудад буюу судастай ойр газруудад усаа түрхэх ёстой. Яагаад гэвэл цус гүйх болгонд дулаан бий болж байдаг учраас үнэртэн илүү сайн үнэртэж эхэлдэг байна. Ийм газруудад чихний ар хэсэг, хүзүү, хөхний дунд хэсэг, бугуй, тохойны нугалаас хэсэг, өвдөгний ар тал, шагай зэрэг хэсгүүд багтана. Тэгэхээр та эдгээр газруудад усаа түрхэх юм бол илүү сайн үнэртэх болно.

4. Үнэртэй ус хуурай биен дээр тогтох нь маш муу байдаг учир усанд орсныхоо дараахан буюу биеэ чийгтэй байхад нь түрхэх аваас үнэртэй ус тань биенд тань сайн шингэх болно.

5. Мөн та үнэртэй усаа зөв хадгалах нь үнэртэй усныхаа чанар, үнэрийг хадгалах чухал хүчин зүйл болно.
1-рт үнэртэй усныхаа хугацааг харах хэрэгтэй.
2-рт нарнаас хол, аль болох хүйтэн сэрүүн газарт хадгалах хэрэгтэй. Хөргөгчин дотроо ч хадгалж болно.

6. Үсэндээ усаа түрхэж болно. Үс арьснаас илүү үнэрийг удаан хадгалдаг.

7. Та үнэртэй усаа түрхэхдээ савыг нь өөрөөсөө 20 см зайнаас түрхэх хэрэгтэй. Ингэх нь үнэртэй усыг илүү их талбайд хүргэдэг байна.

Танд сануулж хэлэхэд:
-Тослог бодис ихтэй усыг хувцсандаа шууд түрхвэл толбо үлдэнэ
-Үнэртэй усыг биендээ түрхсэн үедээ наранд удаан байвал улаан толбо үлдэх аюултай
-Дасгал хийж хөлс гарсан үедээ үнэртэй ус түрхвэл хөлстэй исэлдэж эвгүй үнэр үнэртдэг.

/Монголчуудын амьдрал/
Сэтгэгдэл
Сэтгэгдэл бичих
Таны нэр

Таны сэтгэгдэл: (0/1000)

Хаах
Илгээх









Сэтгэгдэл бичих

орон нутгийнхан зээлийн хүүг ялгавартай тогтоохыг хүсэв

Ирэх жилийн төсөвт 4.5 тэрбум төгрөг баталж зээлийн баталгааны санд байршуулна-

Улсын хэмжээнд "Үйлдвэржилтийг дэмжих жил"-ийн хүрээнд 25,8 тэрбум төгрөгийн зээл олгохоор төлөвлөжээ. Одоогоор 1495 иргэн, аж ахуйн нэгжид 24 тэрбум 165 сая гаруй төгрөгийн зээл олгоод байна. Үүнээс 15 тэрбум 364 сая төгрөгийн зээлийг орон нутагт, найман тэрбум 801 гаруй сая төгрөгийн зээлийг нийслэлд өгчээ.

Мөн 390 гаруй үйлдвэр 4420 гаруй ажлын байр шинээр бий болжээ. Жижиг дунд үйлдвэрийг дэмжихээр Засгийн газраас баталсан 30 тэрбум төгрөгийн 11.5 нь аймаг, долоо нь нийслэлд хуваарилагдсан. Мөн 12 тэрбум төгрөгийг төв хэсэгт байрлах томоохон үйлдвэрүүдийг дэмжихээр хуваарилсан юм. Хуваарилагдсан хөрөнгөний зарцуулалт ямар байгаа, орон нутгийнхны саналыг сонсохоор Тэргүүн шадар сайд Н.Алтанхуяг нийслэл, аймгуудын Засаг дарга холбогдох мэргэжилтнүүдтэй "видео"-гоор холбогдсон юм.

Тухайлбал, Архангай аймаг жижиг дунд үйлдвэрийг хөгжүүлэх 70 төсөлд 845 сая төгрөгийн хөнгөлөлттэй зээл олгожээ. Аймгийн хэмжээнд есөн үйлдвэр байгуулагдаж 180 гаруй ажлын байрыг шинээр бий болсон байна. Хайрхан, Эрдэнэбулган суманд сүү, сүүн бүтээгдэхүүн, хүнсний цех байгуулагдсан аж. Харин Баянхонгор аймаг 784.3 сая төгрөгийн зээлийг 35 иргэн, аж ахуйн нэгжид олгосон байна. 20 гаруй үйлдвэр байгуулагдаж 200 гаруй ажлын байр шинээр бий болсон аж. Тус аймаг ирэх жилээс арьс шир зэрэг боловсруулах үйлдвэр байгуулахаар төлөвлөж байна. Увс аймаг 730.5 сая төгрөгийн хуримтлал бий
болгож 699 сая төгрөгийн зээл олгожээ.

Засгийн газраас жижиг дунд үйлдвэрийг дэмжих хөрөнгөө хагас жил өнгөрсөний дараа шийдэгдэж хуваарилсан талаар уулзалтын үеэр сөхөгдөж байв. Хөрөнгө удааширснаас болж орон нутагт улирлын чанартай олон төсөл хойшлогдоход хүрчээ. Тиймээс ирэх жилийн санхүүжилтийг I улиралд багтаан шилжүүлэхийг аминчлан гуйж байсан Засаг дарга нар олон байв. Мөн орон нутагт зээл авах хүсэлтэй иргэн цөөнгүй байгааг дуулгав.

Мөн Засаг дарга нар зээл олгох банкийг хоёр болгох, мал ихтэй аймгууд тэжээлийн үйлдвэр байгуулах, зоорь, хүлэмжийн аж ахуй, барилгын материалын үйлдвэр зэрэгт хөнгөлөлттэй зээл олгох боломжийн талаар сонирхож байгааг дамжууллаа. Үүнээс гадна иргэд, аж ахуйн нэгжүүд жижиг дунд үйлдвэрийн тоног төхөөрөмжийг лизингээр авах хүсэлтэй байгаа аж. Засгийн газраас энэ оны долдугаар сард жижиг дунд үйлдвэрийн Гааль болон НӨАТ-аас гурван жилийн хугацаатай чөлөөлөх шийдвэр гаргасан.

Тиймээс ирэх жилээс иргэн, аж ахуйн нэгжид лизингээр тоног төхөөрөмж олгож эхлэхээр төлөвлөж байгаа аж. Орон нутагт зарим дамжуулан зээлдүүлэгч буюу банкууд хатуу шаардлага тавьж зээл авахад хүндрэлтэй байгаа талаар гомдоллоод амжлаа. Өндөр шаардлагаас болж ихэнх төсөл буцаж, зөвхөн олон жил тухайн салбарт ажиллаж байгаа туршлагатай аж ахуйн нэгжийг дэмжиж зээл олгож байгаа аж. Энэ үеэр яригдсан чухал санал нь зээлийн хүүг ялгаатай тогтоох тухай байсан. Тодруулбал, зээлээ аваад тоног төхөөрөмж зэргээ базаах, бэлтгэл үед бага хүү төлөх, үйлдвэрлэлээ эхлүүлэн ажиллахад арай өндөр хүүтэй байхаар зохицуулах саналыг Говь-Алтай аймгаас тавьсан юм. Дээрх саналын хариуд зээл авснаас хойш 3-6 сарын дараа төлж эхэлдэг болгох зохицуулалт хийж байгаа талаар Тэргүүн шадар сайд хэлсэн.

Шалгарсан төслөө бариад банкнаас зээл авах гэхэд зээлийн баталгаа шаарддаг байна. Үүнийг арилгах зорилгоор ирэх жилийн улсын төсөвт 4.5 тэрбум төгрөгийг Зээлийн баталгааны санд байрлуулах болсон аж. Ингэснээр бүх хүн барьцаа хөрөнгөгүй зээл авна гэсэн үг биш гэнэ. Өмнө нь жижиг дунд үйлдвэрийг хөгжүүлэхэд хамгийн ихдээ улсын хэмжээнд нэг тэрбум төгрөг төсөвлөж байжээ. Тиймээс аймгийн Засаг дарга нар санхүүжилтыг гололгүй үр дүнтэй ажиллахыг энэ үеэр Тэргүүн шадар сайд хэлэв.

Б.Мягмансанж

Гишүүдэд тараах мөнгөө малчдаа аварцгаая

Гишүүдэд тараах мөнгөөр малчдаа аврах боломжтой
УИХ-ын гишүүдэд тойрогтоо хөрөнгө оруулалт хий хэмээн тус бүрт нь 500 сая төгрөг тарааж өгөх гэж байна. Уг мөнгийг нэгтгэвэл 38 тэрбум төгрөг болно. Үйлдвэрлэл хөгжөөгүй, ядуу буурай манай орны хувьд их мөнгө юм. Гишүүд уг мөнгөөр тойргийнхоо өнгө үзэмжид анхаарахаас гадна иргэдэд хэрэгтэй ямар нэг зүйл хийхээр төлөвлөсөн нь ойлгомжтой.

Зарим нь усан оргилуур хүртэл барихаар бодож байгаа бололтой. Гэхдээ усан оргилуурыг зуны хэдэн cap л харж баясах болно. Түүний оронд иргэдэд нэн түрүүнд хэрэгтэй байгаа зүйлд зарцуулсан нь дээр хэмээн үзэх хүн ч байна. Тухайлбал, жижиг үйлдвэрлэлийг хөгжүүлэхэд зарцуулбал сайн хэмээн ярьж байгаа. Нэгэнт л 500 сая төгрөг улстөрчид бус ард түмний халааснаас гарч байгаа тул зарцуулалтад нь санал бодлоо илэрхийлэх нь зайлшгүй юм.

Энд нэг зүйлийг онцлоход, мөнгийг хэсэгчлэн тарааснаар үр дүн нь тэр хэмжээгээр тарамддаг. Ийм жишээ олон бий. Тухайлбал, манай улс хямралаас өмнөх хэдэн жилд уул уурхайн салбараас ихээхэн хэмжээний орлого олсон. Ингээд ядуу иргэдийг дэмжих зорилгоор халамж болгон тараагаад байсан боловч одоо өөдөлж дэвшсэн нь ховор байна.

Ядуурал яг л хэвэндээ байна. Харин хямралын хүнд үед хуримтлуулсан хөрөнгөгүй зүдэрч байгаа. Тэгвэл мөнгийг нэгтгэж бодитой зүйлд зарцуулбал үр ашиг нь олон нийтийг хамарч чаддаг. Ядаж л ганц том үйлдвэр барьчихвал олон хүн ажилтай болно. Түүгээр дамжаад иргэд хөдөлмөрийн амтыг ч мэдрэх юм. Гэдэс өлсгөлөн, ажилгүй нөхөр усан оргилуур ширтэж сууснаас хөдөлмөр эрхэлж, цалингаа аваад гэртээ талх тариатай буцаж явбал сайхан. Иргэд нь төрийн хишиг харалгүй, ажил хийж цалингаараа амьдралаа залгуулдаг болсон цагт нийслэл, дүүргээ улстөрчдийн оролцоогүйгээр "гоёод" эхлэх вий.

Иймээс 38 тэрбум төгрөгөөр ямар ажил хийж болох талаар зарим саналыг хүргэе. Мөн 500 сая төгрөгийг тал талд цацалгүйгээр, бодитой зүйлд хөрөнгө оруулалт хийхч санал байсан.

Ерөнхийдөө манай улсыг олсныхоо хэрээр үр ашиггүй зүйлд зарцуулаад байдаг тухай шүүмжилдэг. Энэ талаар ч төр засгийн удирдлагууд санал нэгддэг гэхэд болно. Харамсалтай нь хичнээн санаж, сэдлээ ч хэрэгжүүлэхгүй бол байдал өөрчлөгдөхгүй.

Үйлдвэрлэл эрхлэгчдэд хөнгөлөлттэй зээл хэрэгтэй байна
Жижиг, дунд бизнес эрхлэгчдийг дэмжихэд зориулж энэ онд 30 тэрбум төгрөг зээлсэн. Арилжааны банкууд нэг хэсэг зээл гаргахдаа хөшүүн хандах болсон үед хөнгөлөлттэй зээлийн ач тус их байв. Тэгвэл ирэх жил манай улсын эдийн засаг өсөх хандлагатай байгаа.

Үүнийг дагаад жижиг, дунд үйлдвэрлэл эрхлэгчдийн үйл ажиллагаа ч идэвхжих юм. Энэ үед гишүүдийн тойрогтоо зарцуулах мөнгийг хөнгөлөлттэй зээл хэлбэрээр олгох юм бол тус дэм болох нь ойлгомжтой. Хамгийн гол нь уг мөнгө замхраад алга болчихгүй. Тодорхой хугацааны дараа хүү нь бодогдоод эргээд ороод ирэх юм. Өөрөөр хэлбэл, мөнгийг хүнд хэцүү үед жижиг, дунд үйлдвэрлэгчдийг дэмжих зорилгоор ашигласны дараа нь дахиад бусад зүйлд зарцуулж болно.

Тэнхлүүн явахад тэмээгээр тусалснаас тэвдэж явахад тэвнээр тусал гэдэг ухаант ардын үг бий. Нөгөөтэйгүүр, энэ оноос эхлэн гурван жилийн хугацаанд жижиг, дунд үйлдвэрийн тоног төхөөрөмжийг гааль болон НӨАТ-аас чөлөөлсөн. Үүнтэй холбоотойгоор үйлдвэрлэл эрхлэгчид тоног төхөөрөмж авахын хүслэн болж байна. Харамсалтай нь ихэнх үйлдвэрлэгчид санхүүгийн бэрхшээлтэй тулгарч байгаа юм.

Max боловсруулах үйлдвэртэй болъё
Манай улс 50 сая гаруй малтай. Гэтэл малчдын амьжиргаа хамгийн тааруу байна. Ингээд төр нь ноолуурын татварыг тэглэж, малчдад элдэв дэмжлэг үзүүлээд сууж байна. Үүнд асар их хөрөнгө урсч байгаа. Уг нь малаа хөрш улсуудад борлуулах хангалттай зах зээл бий. Хоёр улс ч монгол малын мах чанартай гээд авах сонирхолтой байдаг. Гэвч боловсруулаагүй гэхлээр манай малын махыг түлхэж эхэлдэг. Өөрөөр хэлбэл, мах боловсруулах үйлдвэр малчид төдийгүй, улс орны хөгжилд амин чухал шаардлагатай байна. Хэрэв манай улс ирэх онд орчин үеийн техник технологи суурилуулсан 25 мянган толгой мал боловсруулах үйлдвэртэй болбол жилд таван сая малыг эргэлтэд оруулах боломж бүрдэнэ. Ингэснээр жилд 500 сая ам.долларын ашиг олох боломжтой.

Ийм хэмжээний үйлдвэр барихад 38 тэрбум төгрөг хангалттай хүрэлцэх юм. Үлдвэл малын эрүүл ахуйн шаардлагыг хангахад ч зарцуулж болно. Манай улсын мал сүүлийн жилүүдэд хурдацтай өсч байна. Сүүлдээ бэлчээрийн даац хэтэрч, цөлжилт бий болоход тулаад байгаа.

Малчид өсгөж үржүүлсэн малаа хямд үнээр борлуулж, эсвэл өвөл нь хэдэн зуугаар нь зуданд алддаг. Малаа өсгөөд, эцэст нь ямар ч үр ашиггүйгээр зуданд алдаж байснаас эргэлтэд оруулбал хэрэгтэй байхсан. Нөгөөтэйгүүр, малаа хөлөөр нь гаргах арга хамгийн буруу гэдэг.

Энэ онд манай улс 6000 орчим үржлийн адууг урд хөрш рүү гаргасан. ОХУ-д 680 мянган толгой мал экспортлох санал тавьсан. Одоогийн байдлаар 600 орчим толгой мал гарчихаад байна.

Орон сууцны шугамыг шинэчилье
Арванхоёрдугаар cap хаяанд ирсэн ч халаалт нь доголдож байгаа айл олон байна. "Улаанбаатар дулааны сүлжээ" компани манайхаас шалтгаалах хүндрэл байхгүй хэмээн мэдэгдсэн. Тэгвэл гол бэрхшээл нь хаана байна вэ. Орон сууцны айлуудын дотоод шугам сүлжээ муудсан тул төв шугамаас хичнээн сайн халаалт ирлээ ч эцсийн хэрэглэгчид хүрэхгүй байна. Олон жилийн туршид ашиглагдсан шугам сүлжээнүүд зэвэнд идэгдэж, бөглөрчээ.

Тухайн байрны шугам сүлжээг цогцоор нь солих шаардлагатай. Иймээс оршин суугч бүрээс мөнгө хураах хэрэгтэй болж байгаа юм. Харамсалтай нь нэг дор олон сая төгрөг гаргаад өгчих айл ховор. Иймээс төрийн гар харахаас өөр аргагүй болж байна. Нөгөөтэйгүүр, төр иргэдэд орон сууц хувьчлахдаа байрны шугам сүлжээг нь сольж, засвар үйлчилгээг хийх талаар хуульд тусгасан байдаг аж. Гэвч төр энэ үүргээ биелүүлээгүй юм. Иймд хуучин байрны шугам сүлжээг төр сольж өгөх үндэстэй хэмээн Сууц өмчлөгчдийн дээд зөвлөл үзэж байна. Тус байгууллагад буй мэдээллээр 49 байрны шугам сүлжээг нэн даруй засах шаардлагатай байгаа аж. Үүнд нэг тэрбум төгрөг хэрэгтэй. Энэ бол хоёр гишүүний тойрогтоо усан оргилуур зэрэгхэн барих мөнгө юм.

Г.Батзориг

Хэдий болтол татвар төлөгчдийн мөнгийг золиосонд гаргах бэ

Саяхан л хэвлэлийн бага хурал дээр үйл ажиллагаагаа хэвийн явуулж байгаа, иргэд хадгаламжаа битгий татаарай хэмээн мэдэгдэж байсан "Зоос" банк хаалгаа барьж, төрийн мэдэлд шилжлээ. Дэлхийн санхүү, эдийн засгийн хямрал манай улсад нөлөөлсөн нь банкны салбар дахь алдаа дутагдал, хүндрэлийг илчлэн гаргахад хүргэв. "Зоос" банкны удирдлагууд "Монгол газар" компанид чадлаа мэдэхгүй 60 тэрбум төгрөг зээлсэн.

Эцэст нь зээл чанаргүй болж, банкийг хаалгаа барих хэмжээнд хүргэлээ. Ингэснээр татвар төлөгч ард түмэн лай ланчгийг нь үүрч, халаасан дахь хэдэн "цаас"-аа сэгсрүүлэхэд хүрч байна. Өөрөөр хэлбэл, "Зоос" банкийг улс мэдэлдээ авснаар 100 орчим тэрбум төгрөгийн зарлага гаргах бололтой. Харин хэргийн эзэн, хэнгэргийн дохиур болсон банкны эзэд, их хэмжээний өр ширээ төлөөгүй эрхэмд хариуцлага хэрхэн тооцох талаар одоохондоо яригдаагүй байна.

Манай улсын түүхэнд олон банк дампуурахад хохирлыг нь ард түмэн нуруундаа үүрсээр ирсэн. "ХОТШ", "Ард", "Сэргээн босголт" зэрэг банк дампуурах тоолонд төрөөс алдагдлыг дааж байв. Хамгийн сүүлд олон тооны хадгаламж зээлийн хоршоо дампуурахад мөн л төрөөс алдагдлыг хэсэгчлэн даалаа. Энэ мөнгө ард түмний халааснаас гарч байгаа. Хэрэв алдагдалд зарцуулсан тэрбумаар тоологдох хөрөнгийг ажлын байр бий болгоход зарцуулсан бол олон зуун хүн гудамжинд лааз өшиглөж явахгүй байв.

Эцэст нь банкууд ямар ч хариуцлага хүлээдэггүй. Мөн томоохон зээлдэгчдийн сураг ч тасарсан байдаг.

Тэгвэл энэ явдал дахин давтагдах вий гэсэн айдас төрүүлж байна. Хэдэн банкууд нь ээлж дараагаар дампуурахад төр татвар төлөгчдийн мөнгөнд гараа дүрсээр байвал хэцүү. Тухайлбал, "Анод" банкны хадгаламж эзэмшигчдийн мөнгийг төр хариуцаж, Монголбанкнаас 129 тэрбум төгрөгийн зээл олгоод байна.

Энэ бол татвар төлөгчдийн мөнгө. Үүнийг эргүүлж авах баталгаа одоохондоо алга байна. Тус банкны 40 том зээлдэгчид олгосон 125.5 тэрбум төгрөгийн зээлийн 123 тэрбум нь чанаргүй болсон аж. Өөрөөр хэлбэл, энэ хэмжээний мөнгө салхинд хийсэх бололтой. Дээрх чанаргүй зээлд"Монгол газар"-ын 16 тэрбум төгрөг багтаж байгаа. Ер нь банк дампуурахад ачаалал нь ард түмний нуруун дээр бууж байгааг зайлшгүй эргэж харах хэрэгтэй хэмээн иргэд үзэж байна.

Үүнээс гадна банкууд нэгдэх болов. Энэ нь сайн үзэгдэл гэдгийг төв банк төдийгүй, эдийн засагч, улстөрчид ам уралдан ярьж байгаа. Гэхдээ банкны нэгдэл төв банкнаас асар их хариуцлага шаардаж байгаа гэдгийг мартаж болохгүй. Учир нь банкууд нэгдсэнээр хямралын үед эрсдэлээс бүрэн гарлаа гэсэн үг биш. Нэгдэл нь эрсдэлийг бууруулж буй хэрэг юм. Банк нэгдсэнээр илүү өргөн хүрээг хамарч, манай улсын санхүүгийн салбарт чухал байр суурийг эзлэх болно. Үүнтэй адил нэгдмэл банк дампуурвал хор уршиг төдий хэмжээг ээр их байх болно.

Энэ хохирол нь цөөн тооны хүн бус ард түмэн, улс орны санхүүгийн салбарын хэмжээнд яригдах нь дамжиггүй. Төрийн нуруун дээр асар их ачаа ирэх нь ойлгомжтой. Иймд банк нэгдэж томрохын хэрээр түүнд тавих хяналтыг сайжруулах шаардлага урган гарч ирж байна. Харамсалтай нь энэ тал дээр гөв банк хангалттай үнэлгээ авч чадахгүй байгаа. Өмнө нь "Анод"-д байнгын шалгалт тавьж байсан боловч тус банкинд үүссэн доголдлыг эрт илрүүлж чадаагүй гэх шүүмжлэлийг дагуулсан. Мөн "Зоос" банк хууль зөрчин нэг зээлдэгчид их хэмжээний зээл олгосныг хожуу илрүүлсэн гэвэл хилсдэхгүй. Энэ талаар төв банкны удирдлагууд "тухайн зээлдэгч олон тооны компанийн нэр дээр зээл авсан байсан. Иймээс илрүүлэх боломж бараг байгаагүй" хэмээн өөрсдийгөө зөвтгөсөн. Тэгвэл яах ёстой талаар тодруулахад "компанийн бүртгэлийг сайжруулах хэрэгтэй" хэмээн хэлж байлаа. Энэ нь банкны салбарын хяналтыг сайжруулахад төв банк өөрөөс шалтгаалах зүйлийг хийхээс гадна бусад газруудтай хамтарч ажиллах шаардлагатайг харуулж байна.

Ядаж л компанийн бүртгэл сайн байсан бол "Монгол газар" их хэмжээний зээл хууль зөрчин авч чадахгүй байсан аж.

Ер нь цаашид хадгаламжийн даатгалын тогтолцоог бий болгох хэрэгтэй хэмээн эдийн засагчид зөвлөж байна. Ингэснээр банкны хяналт шалгалтын тогтолцоог уялдуулан сайжруулж болох юм. Өөрөөр хэлбэл, банкуудын cap, улирал, жилийн хяналтын шалгалтыг хадгаламж даатгагч байгууллага хийдэг байх нь зүйтэй аж. Мөн банкуудын нэгдлийн үйл явцаас гарах төрөл бүрийн эрсдэлээс урьдчилан сэргийлэхийн тулд банкуудад тавьж буй хяналтын системийг сайжруулах шаардлагатай юм байна. Ингэхдээ дотоод хяналтын бүтцийг бий болгохыг чухалчлах аж. Өөрөөр хэлбэл, жижиг хувьцаа эзэмшигчид банкны үйл ажиллагаанд хяналт шалгалт тавих юм. Өөрийнх нь хөрөнгийг өөрөөр нь хянуулах нь хамгийн шалгарсан арга байдаг. Энэ мэтээр банкны салбарын мэдээллийг хав дараад байхаас илүүтэй нээлттэй болгож, үүгээр дамжуулж хяналтыг сайжруулах арга замыг эхнээс нь авч хэрэгжүүлэх шаардлагатай аж. Хэдий болтол татвар төлөгчдийн мөнгийг дампуурсан банкны золиосонд гаргах вэ.

Л.Хуяг

Агаарын бохирдолтой тэмцэх алба байгуулъя

Нийслэлийн төсвөөс энэ онд агаарын бохирдлыг бууруулахад 3.2 тэрбум төгрөг баталсан. Тус хөрөнгөөр долоон төсөл хэрэгжүүлэхээр эхлүүлээд байна. Тухайлбал, Булган аймгийн Хялганат тосгонд "Хос гарьд" консерциум жилд 12 мянган тонн үртсэн шахмал түлш үйлдвэрлэх хүчин чадалтай иж бүрэн цогцолбор үйлдвэр байгуулахаар шалгарчээ. Үйлдвэрийн төсөвт өртөг нэг тэрбум 500 гаруй сая төгрөг.

Төвийн дүүргийн нам даралтын халаалтын зуухны шинэчлэлд 890 сая төгрөг баталж дөрвөн компаниар гүйцэтгүүлж байна. Мөн үртсэн түлшний үйлдвэрүүдийн бүтээгдэхүүний хэмжээг нэмэгдүүлэхэд 80 сая төгрөг төсөвлөсөн. Үүнээс гадна такси, хөдөлгөөнт эргүүлийн машинд давхар шингэрүүлсэн нефтийн хийн тоног төхөөрөмж суурилуулах, төрийн өмчит сургууль цэцэрлэгүүдийн нам даралтын халаалтын зуухны урсгал засвар хийх, газрын гүний дулааныг дулаан хангамжид нэмэгдүүлэх зэрэгт хөрөнгө төсөвлөсөн. Өнгөрсөн жилүүдэд хэрэгжүүлсэн төслүүдээс үр дүнгээ өгсөн нь ховор.

Нийслэлийн агаарын чанарын алба агаарын бохирдлыг хэрхэн бууруулах учраа олохгүй байна. Өнгөрсөн жил гэрийн дулаалга өгөх, шахмал, үртсэн түлш үйлдвэрлэх зэрэгт батлагдсан хөрөнгөө "үрсэн". Агаарын бохирдлыг бууруулахад 2006-2009 онд 8.7 тэрбум төгрөг төсөвлөснөөс энэ сарын байд-лаар 6.200 гаруй тэрбум төгрөг зарцуулаад байна. Гэсэн ч энэ хугацаанд агаарын бохирдол буурах нь бүү хэл харин ч улам нэмэгджээ.

Энэ нь гэр хорооллын өрхийн тоо жил бүр 10-30 гаруй мянган өрхөөр нэмэгдэж байгаатай холбоотой. Тус албаны дэд дарга Ч.Батсайхан жил бүр батлагдсан хөрөнгөндөө тааруулж 10-15 мянган өрхийг шахмал болон үртсэн түлшээр хангадаг атлаа байнга л чичлүүлж байгаа талаар хэвлэлийн бага хурал хийхдээ ярьсан. Тэрбээр ийм юм байж болохгүйг сануулаад Засгийн газраас их хөрөнгө гаргаж, далайцтай ажил хийх болсныг хэлсэн юм.

Нөгөөтэйгүүр, бага хөрөнгө баталдагтай холбоотой. Гэсэн ч тус алба батлагдсан жаахан хөрөнгөө "том толгойтой" компаниудаар үрэн таран хийлгэсэн нь харамсалтай. Тухайлбал, өнгөрсөн жилүүдэд "Ар сухай" компани Монгол Улсыг хөгжүүлэх сангаас 83 сая төгрөгийн тоног төхөөрөмжийн дэмжлэг авч гэрээнд хүлээсэн үүргээ биелүүлээгүй. Тухайлбал, 19.5 мянган тонн шахмал түлш нийлүүлэхээс ердөө 815 тонныг нийлүүлсэн байна. Тус компанийг шүүхэд өгсөн ч өдийг хүртэл хөрөнгөө буцаан аваагүй байгаа. Мөн 2007 онд гэрээ хийсэн үйлдвэрүүд чанаргүй түлш үйлдвэрлэж дээрх түлшний нэр хүндийг хугалсан юм. Энэ мэтээр улсын хөрөнгийг үр ашиггүй зүйлд зарцуулж байхад анхаарлаа сулруулсан тохиолдол Нийслэлийн агаарын чанарын албанд цөөнгүй.

Тус алба өнгөрсөн жилүүдэд Байгаль хамгаалах газрын харьяанд үйл ажиллагаа явуулж ирсэн. Харин энэ оноос агентлаг болж биеэ даах болсон. Ирэх онд Засгийн газраас хөрөнгө шийдэж өгвөл баяжуулсан буюу угаасан нүүрсийг хэрэглээнд нэвтрүүлэхээр төлөвлөжээ.

Мөн 2011 онд түлшний 2-3 үйлдвэр ашиглалтад орох тул агаарын бохирдол мэдэгдэхүйц хэмжээгээр буурах аж. Харин үүнтэй зэрэгцэн гэр хорооллыг барилгажуулах, ногоон байгууламжийг байгуулах шаардлагатай гэнэ. Дээр үйлдвэрүүдийг ашиглалтад орохын хүлээвэл хоёр өвлийг давах хэрэгтэй болж байна. Байнга угаараар амьсгалж байдаг нийслэлийн иргэд хурдан хөгширнө гэдгийг Нийгмийн эрүүл мэндийн хүрээлэнгийн Орчин, эрүүл мэнд, судалгааны төвийн захирал Н.Сайжаа нарын эрдэмтэд баталж сэрэмжлүүлсээр ирсэн. Агаарын бохирдол хүний генд нөлөөлж удамшлын гажигтай хүүхэд төрөх магадлал өндөр байгаагч сануулсан. Мөн бохирдол ихтэй орчинд амьдарч ажиллаж байгаа эрчүүдийн нөхөн үржихүйн чадвар буурсан судалгаа бий аж.

Эрдэмтэд агаарын бохирдол аль хэдийнэ үндэсний аюулгүй байдалд заналхийлж эхэлснийг мэдээлээд олон жил өнгөрлөө. Энэ талаар хэвлэл мэдээллийн хэрэгслээр хангалттай бичиж, одоо хэн хэн нь тоохоо больжээ. Агаар хамгаалах тухай хуульд Агаарын чанарын албаны хийх ёстой ажлын үүргийг заасан байдаг. Тухайлбал, нийслэлийн агаарын чанарт дүгнэлт гаргах, агаарын бохирдлын чиглэлээр хэрэгжиж байгаа төслүүдэд хяналт тавих үүрэгтэй.

Тиймээс агаарын бохирдолттой тэмцэх алба биш гэдгийг ч тус албаны дэд дарга нь хэлдэг. Тэгэхээр Агаарын бохирдолттой тэмцэх алба байгуулж нийгмийн эрүүл мэндийг хамгаалах хэрэгтэй болж байна. Үүнээс гадна бохирдлыг бууруулж дөнгөхгүй байгаа бол нэмэгдүүлэхгүйн тулд шилжилт хөдөлгөөнийг хязгаарлаж орон нутгийг дэмжсэн бодлого үгүйлэгдэж байна.

Банкны томуу-3 буюу банк дампууруулах төлөвлөгөө

"Анод" банк яг л "Зоос" банк шиг хүчинд автагдаж Монголбанкинд эзлэгдэхээс өмнө тус банкны гүйцэтгэх захирал Д.Энхтөр 2008 оны арванхоёрдугаар сарын 8-ны өдөр тухайн үеийн Засгийн газарт дараахь захидлыг бичсэн юм.

"Монгол Улсын Ерөнхий сайд танаа 2008 оны гуравдугаар сараас эхэлсэн Монголын банкны системд үүссэн бэлэн мөнгөний хомсдол туйлдаа хүрлээ. Үүн дээр янз бүрийн эх сурвалжаас гарч буй банкуудын эсрэг сөрөг үйл ажиллагаа улам ташуур өгч байна.

Өнөөдрийн байдлаар 10 тэрбумыг гаргаж чадаагүйгээс нэг банк унавал 146 тэрбумын өрөнд төр орно. Нэг банк унаснаас бүх банк унавал 1,3 триллионы өрөнд төр орно. Бүх банк унавал Монголын эдийн засаг сүйрнэ. Эдийн засаг хямрахад иргэний дайн үүсэх аюул байна.

Та Засгийн газрын тэргүүний хувиар яаралтай арга хэмжээ авахгүй бол Монгол Улсын банк санхүүгийн хямрал эхлэх хугацаа өдрөөр бус цаг, минутаар хэмжигдэж байна.

Манай банкны хувьд 140 орчим тэрбумын найдвартай авлага байгаагаас Засгийн газраас 40 тэрбумын авлагатай.

Та дэлхий дахинаас, урд хойд хөршүүдээс жишээ авна уу.

Маргааш 40 тэрбумыг өгөх боломжгүй тохиолдолд бид банкаа төрд хүлээлгэн өгье.

Хүндэтгэсэн "Анод" банкны Гүйцэтгэх захирал Д.Энхтөр гэжээ.

Д.Энхтөр захирлын захидлын хариуг өгөөгүй бөгөөд удалгүй Монголбанк "Анод" -ыг түрэмгийлж Д.Энхтөр болон түүний найз Э.Гүрранз, Н.Даваа нарыг хоморголон баривчиллаа.

Баривчилгааны дараах нүүдэл
"Анод" банкны үйл ажиллагаа доголдсон учир төрөөс яаралтай арга хэмжээ авахгүй бол горьгүй нь" гэсэн өдөөн хатгалтыг хэвлэлээр амжилттай хийлээ. Ингээд тус банкны хадгаламж эзэмшигчид болон жижиг хувьцаа эзэмшигчид гудамжинд гарч бухимдлаа илэрхийлэв.

Олон Улсын валютийн сан Дэлхийн банк хошуучлан төрөөс ямар нэгэн арга хэмжээ авахыг шаардаж эхэллээ. Ингээд Хадгаламж эзэмшигчдийн хадгаламжийг төр даана гэсэн хуулийг УИХ батлав. Ийм хууль гаргаснаар банкнаас мөнгөө татаж байсан иргэдийн сэтгэл зүй өөрчлөгдөн банкуудын байдал тогтворжих болно гэж тэд сурталчилсан юм.

Түүнд нь бид ч итгэлээ. Дэлхийн бусад орнууд банкуудынхаа найдваргүй зээлүүдийг худалдан авч байсан бол Монголд ийм хууль баталж хямралтай дайтаж эхлэв. Харамсалтай нь хууль төрсөн мөчөөс эхлэн Монголын банкуудыг ташраар нь татаж унагах төлөвлөгөөний эхлэлийг тавьсан гэдгийг хэн ч таамаглаагүй юм.

Зарим эдийн засагчид, ганц нэг банкир л "Энэ хуулийг ашиглаж ломбард шиг банктай нь хэрэгээр дампууруулчихаад явчихаж мэдэх юм" гэсэн өргөс мэт үгийг чихэнд шивнэж байсан санагдана.

Харин одоо жилийн дараа "Зоос" банкийг дампууруулахдаа Монголбанкны ерөнхийлөгч Л.Пүрэвдорж "Төр хадгаламжийг даах учраас иргэд санаа зоволтгүй. Харин энэ банкыг дампууруулсан хүн нь "Монгол газар" компанийн захирал Ц.Мянганбаяр шүү" гэж мэдэгдлээ.

Банк дампууруулахын тулд л хадгаламж хамгаалах хуулийг баталсан гэдгийг ийнхүү санаандгүй зарлаж улмаар хамаг хэргийг өөртөө биш Ц.Мянганбаяр гэдэг хувь хүнд тохож байгаа нь харамсалтай.

Дампууруулах төлөвлөгөөний автор нь хэн бэ
Урьдаас төлөвлөсөн зохиомжийн дагуу"Анод", "Зоос" хоёр дампуурлаа. Хоёр банкинд хоёуланд нь Монголбанкнаас эрх хүлээн авагч томилж талийгаачдийг эцсийн замд нь үдэх гэж байна. Жилийн өмнөөс сцениарийг нь бичсэн төлөвлөгөө ийнхүү гайхалтай хэрэгжив.

Харин үүний ард хэн байв. Монголын банкуудыг дампууруулснаар хэний халаас түнтийх вэ. Асуултад хариулъя. Манай улсын гол экспорт болох зэсийн үнэ өсч, нүүрс болон төмрийн хүдрийн экспортын хэмжээ мөн л нэмэгдсэн үзүүлэлт харагддаг. Дээрээс нь банкууд зээлийн чадвартай байгаа. Инфляци буурсан.

Оюутолгойн гэрээг батлаж олон улсын төвшинд Монголын нэр хүндийг тодорхой хэмжээгээр өсгөсөн гэдэг нь гадны зах зээлээс мөнгө босгоход хялбар болсоноос харагдаж байгаа юм. Гэтэл яагаад Монголын эдийн засгийн үзүүлэлт буурч байна, чанаргүй зээлийн хувь өсөв гэсэн муу мэдээг хэвлэлүүдэд дайх болов. Ингэж ярьж байгаа эзэд нь Олон улсын валютийн сан, Дэлхийн банк билээ.

Тэд Монголын банкуудыг дампууруулаад дараа нь хямдхан худалдаж авах сонирхолтой байна. Мэдээж тэдэнд бас улстөрийн дэмжлэг хэрэгтэй. Харин Монголбанкны ерөнхийлөгч Л.Пүрэвдоржийн амыг ангайлгаж чадвал тэр хүн их юм мэдэж байгаа даа. Тэрбээр эзнийхээ тухай, зохиомол дампуурлын захиалагч нь хэн болох хэнийг хэдэн төгрөгөөр хөлслөн энэ бүхнийг хийж байгаагаа ярьж чаддаггүй юм гэхэд бичээд аваад ирвэл ч...

Гэхдээ ганцхан Л.Пүрэвдоржийг тойглох биш түүнийг анхлан санал болгон томилуулсан УИХ-ын дарга Д.Дэмбэрэлийг ч зүгээр орхимгүй санагдана. Монголыг дэлхийн тавцанд таниулж буй Оюутолгой төслөөс асар их мөнгийг манай зах зээлд оруулахад бэлэн болоод буй. Түрүүчээсээ ч мөнгөний урсгал наашилсан. Гэтэл тэр мөнгийг манай банкны системд оруулахгүйгээр гаднын банкуудаар дамжуулах сонирхол гадныханд байна.

Хэзээ мөдгүй эргэлтэд орохоор дуншиж буй Тавантолгой төслийг тойроод мөн л их хэмжээний мөнгө эргэлдэх болно. Жирийн нэг жижигхэн улс дэлхийн зиндаанд яригдах мөнгөний урсгал дээр суухыг ОУВС, Дэлхийн банк, Европын Сэргээн босголт банк зүгээр л хараад суух тэвчээр нь алдагдсан бололтой. Харин тэд дангаараа хэзээ ч ийм том ажлыг хийж чадахгүй. Ард нь мэдээж улстөрийн дэмжлэг байгаа...

Үргэлжлэл бий

Л.Мөнхбаясгалан

Хол

Оюуны бүтээлээ өөрийн өмч болгоцгооё

МҮХАҮТ-ын Патент, Барааны Тэмдэг, Газар Зүйн Заалтын Хэлтсийн дарга Э.Цэндмаа ярьж байна.

-Хэлтсийнхээ үйл ажиллагааны талаар манай уншигчдад танилцуулахгүй юу?
-1970 онд МҮХАҮТ нь Оюуны өмчийн газраас итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчөөр сонгогдсон анхны байгууллага. Итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч болохын хувьд бид оюуны өмчийн салбарт хамаарах асуудлаар танхимын гишүүн байгууллагуудад үйлчилгээ үзүүлэх үндсэн чиг үүрэгтэй ажилладаг бөгөөд оюуны өмчийн талаарх мэдээ мэдээллийг хүргэх, энэ салбарын ойлголтыг бизнес эрхлэгчдэд түгээх гүүр болдог.

Бид аж үйлдвэрийн оюуны өмчийн эрхийн хамгаалалт хийлгэхэд итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчөөр ажиллах, хууль зүйн зөвлөгөө өгөх, гишүүн болон гишүүн бус байгууллагуудад оюуны өмчийн чиглэлийн сургалт семинар зохион байгуулах зэрэг үйл ажиллагааг тогтмол явуулдаг. Мөн тусгай зөвшөөрлийн дагуу зохиогчийн эрхийн хүрээнд итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчөөр ажиллах эрхтэй.

Танхим бизнес эрхлэгчдийн төлөөллийн байгууллага болохын хувьд Оюуны өмчийн газартай нягт хамтран ажилладаг. Манай байгууллагын дэргэд олон салбарчилсан зөвлөл үүд байдгийг гишүүн байгууллагууд мэдэж байгаа байх. Энэ чиглэлийн ажлын хүрээнд Франчайзын зөвлөл манай хэлтсийн үйл ажиллагааны үндсэн чиглэлд хамрагддаг. Тэгэхээр франчайзын талаар мэдээлэл болон зөвлөгөө авах, гишүүн байгууллагууд өөрийн сонирхсон болон явуулж байгаа үйл ажиллагааны чиглэлүүдээр хамтран ажиллах бүрэн боломжтой.

-Зарим хүмүүс патент болон барааны тэмдэг хоёрын ялгааг ойлгодоггүй юм билээ. Та энэ хоёрын зааг ял гааг хэлж өгөхгүй юу?
-"Патентын тухай" хуульд заасны дагуу "Патент" гэж тухайн нэг шийдэл нь шинэ бүтээл, бүтээгдэхүүний загвар болохыг тодорхойлж, зохиогм нь тодорхой хугацаанд түүнийг өмчлөх онцгой эрхтэй болохыг хүлээн зөвшөөрч, төрийн эрх бүхий байгууллагаас олгож байгаа баримт бичгийг хэлдэг. Харин барааны тэмдэг гэдэг бол үйлдвэрлэл, үйлчилгээ эрхэлдэг иргэн, хуулийн этгээд өөрийн бараа, үйлчилгээг бусдын бараа, үйлчилгээнээс ялгах зорилгоор хэрэглэх ялгагдах чадвартайг илэрхийлдэг.

Тухайн аж ахуйн нэгж өөрийн гэсэн өвөрмөц онцлогийг илэрхийлсэн тэмдгээ барааны тэмдгээр бүртгүүлж, барааны тэмдгийн гэрчилгээг баталгаажуулалт болгож Оюуны өмчийн газраас авдаг. Тэгэхээр шинэ бүтээл, бүтээгдэхүүний загварт патент гэж олгодог. Харин ашигтай загвар болон барааны тэмдэгт гэрчилгээ олгодог гэж ялгаж ойлгох хэрэгтэй.

-Иргэд болон аж ахуйн нэгжүүд бараа үйлчилгээндээ патент болон барааны тэмдэг авснаар ямар ач холбогдолтой байдаг бол?
-Хамгийн энгийнээр хэлбэл барааны тэмдэг нь тухайн компанийг таних болон түүний бараа бүтээгдэхүүнийг өрсөлдөгчийнхөөс нь ялгах боломжийг олгодог. Ихэнх бизнес эрхлэгчид өөрсдийн бараа бүтээгдэхүүнээ өрсөлдөгчийнхөөсөө ялгахад барааны тэмдгийг ашиглахыг мэддэг хирнээ барааны тэмдгээ бүртгэлээр хамгаалуулахын чухлыг сайтар ойлгодоггүй.

Барааны тэмдгээ хуулийн дагуу хамгаалуулсан бүртгэл нь тухайн компанийн ашиглаж байгаа барааны тэмдэгтэй ижил төстэй буюу төөрөгдөлд оруулахуйц төсөөтэй тэмдгийг бусад этгээд хэрэглэхээс хамгаалах онцгой эрх олгодог. Хэрэв хамгаалуулалт хийлгээгүй бол тухайн компанийн олны танил болсон лого тэмдгийг хуурамч бараа бүтээгдэхүүнд ашиглах, хэрэглэгчдийг төөрөгдөлд оруулах зэрэг сөрөг үр дагавар бий болно. Нөгөө талаар өөрийн барааны тэмдгээ бүртгүүлээд гэрчилгээгээ авч онцгой эрхээ баталгаажуулснаар тухайн компанийн барааны тэмдгийг өөр бусад аж ахуйн нэгж бараа бүтээгдэхүүндээ хууль бусаар ашиглаж байгааг мэдсэн тохиолдолд хууль ёсны дагуу эрхээ хамгаалуулах боломж нь нээлттэй болно гэсэн үг. Шинэ бүтээл, бүтээгдэхүүний загвараа бүртгүүлж, патентаа авснаар тухайн бүтээлийн хувьд зохиогч нь онцгой эрхээ баталгаажуулж, хуулиар тогтоосон хугацаанд тухайн бүтээлийг өмчлөх онцгой бүх эрхээ баталгаажуулж байгаа хэрэг юм.

-Танайх зөвхөн Танхимын гишүүн байгууллагуудад үйлчилгээ үзүүлдэг үү?
-Юуны өмнө нэг зүйлийг хэлэхэд манай хэлтсийн хувьд 100 орчим гадаадын хуулийн пүүсүүдтэй хамтран ажилладаг. Хуул ийн пүүс гэдэг нь манай хэлтэс шиг итгэмжлэгдсэн төлөөлөгчийн үндсэн чиг үүрэгтэй байгууллагууд юм. Тэдгээр хуулийн пүүсүүдийн үйлчлүүлэгч болон компаниудад Монгол Улсад аж үйлдвэрийн эрхийн хамгаалалт хийлгэхэд нь манай хэлтэс итгэмжлэгч болж зуучлан ажилладаг.

Сүүлийн жилүүдэд гадны байгууллагууд Монгол Улсад эрхийн хамгаалалтаа хийлгэх нь нэмэгдэж байна. Түүнчлэн манай дотоодын аж ахуйн нэгж байгууллагууд аж үйлдвэрийн эрхийн хамгаалалт хийлгэх нь мөн нэмэгдэж байгаа нь хамгаалалт хийлгэхийн сайн үр дагаврын талаар тодорхой ойлголттой, болсныг харуулж байна. Бид Танхимын гишүүн байгууллагуудад хөнгөлөлттэй үйлчлэхээс гадна гишүүн бус байгууллага болон хувь хүмүүст оюуны тэмдэг, газар зүйн заалтын хэлтсийн дарга Э.Цэндмаа ажилладаг. Хувь хүмүүс ирж зөвлөгөө авах нь ч их бий.

-Олон нийтийн дунд патентын талаарх мэдлэг дутмаг байгаа нь ажиглагддаг. Энэ асуудлаар танайхан ямар арга хэмжээ авч байдгийг сонирхож болох уу?
-Ерөнхийдөө оюуны өмчийн талаарх мэдлэг мэдээлэл дутмаг байгаа нь үнэн. Аж ахуйн нэгж байгууллагууд өөрийн хуулийн зөвлөхтэй байдаг болохоор энэ чиглэлээр тодорхой мэдээлэл судлах боломжтой. Иргэд, хувиараа үйлдвэрлэл, үйлчилгээ эрхлэгчдийн хувьд мэдээлэл дутмаг, ямар нэг зохиосон, хийсэн зүйлдээ патент авна гэсэн ерөнхий ойлголттой байдаг нь ажиглагддаг. Бидний зүгээс гишүүн байгууллагуудад Танхимаас эрхлэн гаргадаг сонин, сэтгүүлээр дамжуулан мэдээлэл хүргэж ажилладаг. Түүнчлэн Оюуны Өмчийн Газартай хамтран оюуны өмчийн сургалт семинар тогтмол зохион байгуулдаг.

-Газар зүйн заалт гэсэн томъёолол танай хэлтсийн нэрэнд байна. Энэ талаар тодруулахгүй?
-Газар зүйн заалт гэдэг ойлголт нь олон улсын жишигт нэр хүнд, чанар гэсэн ерөнхий ойлголтыг төрүүлж байдаг. Монгол Улсын Барааны тэмдэг газар зүйн заалтын тухай хуульд “Газар зүйн заалт" гэж тухайн барааны чанар, нэр хүнд, онцлог бусад шинж чанар нь түүний газар зүйн гарал үүсэлтэй салшгүй холбоотойг илэрхийлсэн, тус барааг үйлдвэрлэсэн улс, бүс, газар нутгийн газар зүйн нэрийг хэлнэ гэж тодорхойлсон байдаг. 2007 онд МҮХАҮТ Asia Invest төслийн хүрээнд газар зүйн заалтын тогтвортой хөгжлийг дэмжих төсөл хэрэгжүүлсэн. Энэхүү төслийн хүрээнд Газар зүйн заалтын Үндэсний төвийг Танхимын дэргэд байгуулсан юм. Зөвхөн нэг удаа төсөл хэрэгжүүлээд дуусах биш цаашид Монгол улсад газар зүйн заалтын талаар мэдээллийг олон нийтэд хүргэх, газар зүйн заалтад бүртгүүлсэн бүтээгдэхүүнийг сурталчлах, олон улсад бүтээгдэхүүнүүдийг таниулах үндсэн зорилготой энэхүү төвийг ажиллуулж эхлээд байна.

Танхим нь дэлхийн газар зүйн заалтын сүлжээ байгууллага болох OriGln-д 2007 онд гишүүнээр элссэн. Энэхүү төв нь үйл ажиллагааны үндсэн чиглэлийн хүрээнд манай хэлтэст хамаардаг. Тэр үүднээсээ хэлтсийн нэрэнд газар зүйн заалт гэсэн нэр орсон байгаа. Газар зүйн заалтын талаарх ойлголтыг олон нийтэд хүргэхэд эхний ээлжинд бид орон нутаг дахь Танхимын Салбар танхимуудтай хамтарч ажилладаг. Үүний эхлэл ажил болгож 2009 онд Газар зүйн заалтын гарын авлага номын эрхлэн гаргалаа.

-Танай хэлтсийн гадаад харилцаа өнөөдөр ямар түвшинд байна вэ?
-Манай хэлтэс Дэлхийн Оюуны Байгууллага. Өмнөд Солонгосын Оюуны Өмчийн Байгууллага, БНХАУ-ын Худалдааг дэмжих байгууллагын Патент барааны тэмдгийн газар, Шаихайн Оюуны өмчийн газар зэрэг байгууллагуудтай хамтран ажилладаг. Хамтын ажиллагааны хүрээнд оюуны өмчийн сургалт, семинар зохион байгуулах ажлууд хийгддэг. Дэлхийн Оюуны Өмчийн байгууллага, Өмнөд Солонгосын Оюуны өмчийн байгууллагуудтай байгуулсан хамтын ажиллагааны гэрээний хүрээнд IP Panaroma оюуны өмчийн дэлгэрэнгүй аргачлал зааварчилгаа бүхий гарын авлага, CD орчуулж гаргахаар бэлтгэж байна. 2010 онд энэ чиглэлд тодорхой үр дүн гарна гэдэгт найдна.

-Ирэх онд хийхээр төлөвлөсөн ажил байгаа байх. Энэ талаар асуух байна?
-2010 онд Танхимын 50 жил болоод Оюун өмчийн газраас итгэмжлэгдсэн төлөөлөгч байгууллагаар томилогдсоны 40 жилийн ой болно. Эдгээр ойн хүрээнд бид гишүүн, гишүүн бус байгууллага, иргэдэд шинэлэг үйлчилгээ бий болгох, гадаад дотоодын харилцагч байгууллагуудын тоог нэмэгдүүлэх, хэлтсийн үйл ажиллагааны чиглэлийг өргөжүүлэхэд тодорхой үр дүнтэй ажил хийхээр төлөвлөж байна.

Мөн түүнчлэн аж ахуй нэгжүүдийг өөрийн оюуны өмчийн асуудал хариуцсан ажилтантай болгох зорилгын үүднээс төрөл бүрийн сургалт зохион байгуулах, бизнес эрхлэгчдийн оюуны өмчийн талаарх мэдлэгийг нэмэгдүүлэхэд Оюуны өмчийн газартай хамтран тодорхой ажил зохион байгуулахаар бодож байна. Гишүүн байгууллагуудад хандаж манай хэлтсээс улирал тутмын оюуны өмчийн талаарх электрон сонин гарахаар болсон гэдгийг хэлэх байна. Та бүхэн энэ электрон сониноос оюуны өмчийн талаарх шинэ сонин содон мэдээллийг хүлээн авах боломжтой. "Таны бизнест бид тусалъя" уриан дор Та бүхний өмнө манай хаалга үргэлж нээлттэй байгаа гэж энэ дашрамд хэлье. Оюуны бүтээлээ өөрийн өмч болгож хамгаалуулахад бидэнтэй хамтарч ажиллаарай гэж танай сонины уншигчдад хэлмээр байна.

Ц.Оюун
Дээшээ

мөрөөдөл биелэх цаг болно байртай боллоо

Монгол Улс 2.5 сая хүн амтай. Энэ статистик тоог мэдэхгүй хүн хэн байх вэ. Харин 2.5 сая хүний хэд нь төрд ажилтай вэ гэдэгт шууд хариулах хүн цөөн байх. Энэ асуултад хариулт авахаар хоёр жилийн өмнө явуулсан Монгол Улсын төрийн албан хаагчийн тоо бүртгэлийг сөхөж харлаа. Энэхүү тооллогоор төр өөрийн харьяа байгууллага, албан хаагч, хашиж буй албан тушаал, боловсролын түвшин, зэрэг дэв гээд тоолбол зохих юм болгоноо тоолжээ. Миний сонирхсон асуултын хариу нь, улсын хэмжээнд үйл ажиллагаа явуулж буй 3852 төрийн байгууллагад 122016 төрийн албан хаагч ажилладаг гэж гарсан байна. Энэ тоог мэдээж санамсаргүй сонирхоогүй. Төр хөнгөлөлттэй нөхцөлөөр 4000 албан хаагчиддаа орон сууцжуулах тухай асуудал ид яригдаж байгаа энэ үед арай бодит гэсэн тоог олж үзэхээр энэ бүртгэлийг эргэж харсан нь энэ.

Олон тоо баримт дундаас орон сууцны нөхцөл гэсэн үзүүлэлт анхаарал татлаа. 100 гаруй мянган албан хаагчдаас ердөө 27491 хүн буюу 23.7 хувь нь орон сууцанд амьдардаг аж. Нийтийн зориулалттай байгууллагын орон сууцанд 5227 буюу 4.5 хувь, хашаа байшинд 38078 буюу 32.8 хувь, гэрт 34282 буюу 29.5 хувь нь амьдардаг гэсэн бол огт орон сууцгүй гэх ангилалд 11046 хүн буюу 9.5 хувь нь багтжээ. Өөрийн гэсэн орон сууцгүй гэдэг нь байр түрээсэлдэг, аав ээжийндээ болон ах дүү, хамаатан садныдаа амьдардаг хүмүүс. Ингэж бодохоор төрийн албан хаагч гэдэг бүгдээрээ тендер будлиантуулж, шанд нь сая саяар мөнгө төгрөг халааслаж, амархан аргаар баяжиж хөлжихийн “үлгэр дууриал”-ыг нийгэмд төлөвшүүлж явдаг улс биш бололтой.

Өнөөдөр монгол хүний хүсэл бол сансарт нисэх, гайхамшигтай нээлт хийх, шинэ рекорд тогтоож дэлхийг алмайруулах биш зөвхөн төвлөрсөн халаалт бүхий орон сууцанд амьдрах. Орон гэргүй нь хашаа байшинтай, хашаа байшинтай нь орон сууцтай, орон сууцтай нь хүний бүхий л хэрэгцээг хангасан хаустай болоход бүхий л хөлс хүч, хөдөлмөр зүтгэл, санаа бодол нь чиглээд байгаа гэхэд нэг их буруудахгүй. Ийм л мөрөөдөлтэй ард түмний дунд санаанд оромгүй хямд үнэтэй байрны тухай яриа дэгдээд багагүй хугацаа өнгөрөв. Тэр дундаа төрд ажилладаг гэх гуншинтай хүн бүрийн анхаарал үүнд чиглээд удлаа. Гэтэл саяхан төр 4000 албан хаагч, иргэнээ хямд үнэтэй орон сууцаар хангахаар болж, 321 тоот тогтоолоо гаргав. Насаараа төрд ажилласан ахмадуудаас авахуулаад саяхан ажилд орсон залуус хүртэл энэ шийдвэрт жигтэйхэн баярласан. Гэхдээ баярлахад эртдэх аж.

Нэг м.кв нь 650.000 төгрөгөөр үнэлэгдэх байр гэж байхгүй, төр шоудсон гэж барилгынхан нэг хэсэг зүтгэв дээ. Харин үүний хариуд, барилгынхан сүүлийн хэдэн жил хүмүүсийг шулж сураад түүн шигээ байх гэлээ гэсэн шүүмжлэлд өртсөн. Юутай ч хадны засвар хавчуулагдсан халиуны зулзага гэгчээр тоонот гэрээ тохилог орон сууцаар солих гэсэн өнөө хэдэн хүн л радио телевиз, сонин хэвлэлээр хийх албаны хүмүүсийн мэдэгдлээс атга чимх мэдээлэл авсаар. Энэ олон мэдээ мэдээллийг нэгтгээд байхаар байртай болох гэсэн олон хүний хүсэл мөрөөдөл мөхөж байх шиг. Олон хүн анх ойлгохдоо байрны нийт м.кв-ын үнэ 650.000 төгрөгөөр тогтох нь.

Банкнаас 10-15 жилийн хугацаатай зээл аваад болох нь гэж ойлгосон. Сүүлдээ энэ ойлголт хазайж, 1м.кв-аа барилгынхан 650.000 төгрөгөөр үнэлнэ. Зөрүү үнийг худалдан авагч бэлнээр өгөх бололтой юм яригдаад явчихав. Олон хүний хувьд байдал бишдэж, байртай болох нь лөөлөө болоод байна. Та бод доо. Гэр бүлийн хоёр дүүргийн эмнэлэгт эмчээр ажилладаг. Бага насны хоёр хүүхэдтэй. Ажил төрөл, сургууль цэцэрлэг, үзвэр үйлчилгээ аль алинд нь ойр юм гээд төвд байрлалтай байранд нэг өрөө захиалъя гэе. 34 м.кв талбай бүхий нэг өрөө байрны нийт өртөг дунджаар 35.700.000 төгрөг /м.кв-ыг нь 1050 ам.доллар/. Улсын хямдруулсан үнэ /650.000 төгрөг/-ээр нийт талбайгаа тооцоход 22.100.00 төгрөг болж байгаа бөгөөд энэ хоёрын зөрүү 13.600.000 төгрөгийг залуу гэр бүл хадгаламжаасаа гаргана. Манайхны яриад буй хувилбар одоогоор энэ.

Гэтэл сард дунджаар 600.000 төгрөгийн орлоготой энэ гэр бүлд шууд тоолоод өгөх 13 сая төгрөг гэж байх болов уу.

Хүний алдаж болохгүй гурван зүйлийн нэг нь боломж гэдэг. Төрөөс гаргасан энэ шийдвэр эхэндээ боломж гэж ойлгогдсон. Эцэстээ тохуурхал болж хувирах гээд байх шиг. Юутай ч дээрх тогтоолын хэрэгжилтийг зохицуулах журам өнөө маргаашгүй батлагдана. Харин тэр цагт байртай болно гэсэн миний, таны, монгол хүний чинхүү хүсэл мөрөөдөл биелэгдэх эсвэл үл биелэгдэх эсэх нь тодорхой болох нь ээ.

Б.Туул
Дээшээ

Багануурын уурхай алдагдалтай ажиллаж байна

Үндсэн цэс
▪ Мэдээ мэдээлэл
▪ Үнийн индекс
- Хүнсний гол нэрийн
бараа бүтээгдэхүүн
- Бензин түлш,
шатахуун
- Дэлхийн зах
зээлийн үнэ
- Орон сууц
- Хөдөө аж ахуйн
бүтээгдэхүүн,
түүхий эд
▪ Валютын ханш
▪ Шинжээчид
▪ Бизнесийн төсөл
▪ Ярилцлага
Хөрвүүлэгч
Валютын хэмжээ:
Валютын нэгжээс:
Валютын нэгж рүү:

Хүнсний гол нэрийн бараа бүтээгдэхүүний үнэ буурч байна

4 цаг 25 минутын өмнө
Хүнсний гол нэрийн бараа бүтээгдэхүүний үнэ буурч байна

Арваннэгдүгээр сарын 20-ны байдлаар Улаанбаатар хотын хүнсний зах, дэлгүүрт худалдаалагдаж байгаа хүнсний гол нэрийн барааны үнийг дүнгээр нь өмнөх аравдугаар сарын дундаж үнэтэй харьцуулахад 1.4 хувиар өссөн бол өмнөх долоо хоногийнхоос 0.6 хувиар буурсан байна.

Махны дундаж үнэ: Хонины махны үнэ аравдугаар сарын дундаж үнээс 1.3-1.6 хувь, үхрийн махных 0.7-3.9 хувь, адууных 10.8 хувиар тус тус өссөн бол ямааны махны үнэ 2.0 хувиар буурчээ.

Өмнөх долоо хоногийн дундаж үнэтэй харьцуулахад хонины махны үнэ 0.5-2.3 хувь, үхрийн махных 1.1-1.8 хувь буурсан бол, адууных 3.1 хувиар өсч, ямааны махны үнэ харьцангуй тогтвортой байна.

Арваннэгдүгээр сарын 20-ний байдлаар 1 кг хонины /ястай/ махны үнэ дунджаар 2339 төгрөг, үхрийн мах/ястай/ – 2900 төгрөг, ямааны мах - 1950 төгрөг, адууны мах – 2475 төгрөг, хонины цул мах – 2600 төгрөг, үхрийн цул мах – 3400 төгрөгийн үнэтэй байна.

Гурилын үнэ: Өмнөх аравдугаар сарын дундаж үнэтэй харьцуулахад “Алтан тариа”-н задгай дээд гурил 6.2 хувь, 1-р зэргийн гурилын үнэ 5.7 хувь, 2-р зэргийн гурилын үнэ 3.4 хувиар, “Алтан тариа”-н савласан дээдийн дээд зэргийн гурилын үнэ 5.2 хувь, дээд гурилын үнэ 5.3 хувь, 1-р зэргийн гурилын үнэ 6.6 хувь, 2-р зэргийн гурилын үнэ 5.9 хувь, импортын орос дээд гурил 3.7 хувь, хятад дээд гурилын үнэ 2.3 хувь, оросын 1-р зэргийн гурилын үнэ 5.1 хувиар тус тус буурчээ.

Өмнөх долоо хоногийнхтой харьцуулахад “Алтан тариа”-н задгай дээд гурил 2.1 хувь, “Алтан тариа”-н савласан 2-р зэргийн гурилын үнэ 2.2 хувиар тус тус буурсан бол хятад гурилын үнэ 1.5 хувиар өсч, бусад гурилын үнэ харьцангуй тогтвортой байна.

Будаа, элсэн чихрийн дундаж үнэ: Цагаан будааны үнэ өмнөх аравдугаар сарын дундаж үнэтэй харьцуулахад 0.1 хувиар өссөн бол өмнөх долоо хоногийнхтой харьцуулахад тогтвортой байна.

Шар будааны үнийг өмнөх аравдугаар сарын дундаж үнэтэй харьцуулахад 0.5 хувиар өссөн ба өмнөх долоо хоногийнхтой харьцуулахад тогтвортой байна.

Элсэн чихрийн үнэ өмнөх аравдугаар сарын дундаж үнээс 1.6 хувиар, өмнөх долоо хоногийнхтой харьцуулахад тогтвортой байна.

Төмс, хүнсний ногооны дундаж үнэ: Төмс, хүнсний ногооны үнийг өмнөх аравдугаар сарын дундаж үнэтэй харьцуулахад дотоодын төмсний үнэ 4.3 хувь, луувангийнх 9.0 хувь, манжингийнх 2.9 хувиар хямдарсан бол байцааны үнэ 6.6 хувь, сонгины үнэ 4.3 хувиар тус тус өссөн байна.

Өмнөх долоо хоногийн дундаж үнэтэй харьцуулахад манжингийн үнэ 1.6 хувиар буурсан бол бусад ногооны үнэ тогтвортой байлаа.

Сүү, өндөг, ургамлын тос, цөцгийн тосны дундаж үнэ: Цөцгийн тосны үнэ аравдугаар сарын дундаж үнэтэй харьцуулахад 2.6 хувь, ургамлын тосны үнэ 1.1 хувь, элсэн чихэр 1.6 хувиар буурсан бол шингэн сүүний үнэ 31.7 хувь, өндөгний үнэ 1.0 хувиар тус тус өссөн байна.

Өмнөх долоо хоногийнхтой харьцуулахад шингэн сүүний үнэ 6.2 хувиар өссөн бол цөцгийн тосны үнэ 0.6 хувиар буурчээ. Ургамлын тос, элсэн чихэр, өндөгний үнэ харьцангуй тогтвортой байв.

Хүнсний гол нэрийн барааны үнэ, аймгаар
Гурилын үнэ: Аймгийн төвүүдийн хүнсний зах, дэлгүүрт хэрэглээ ихтэй 1-р зэргийн гурилын үнэ 520-900 төгрөгийн хооронд худалдаалагдаж байна. Гурилын үнэ Баян-Өлгий, Ховд аймагт өмнөх долоо хоногийнхоос 20 төгрөгөөр буурсан бол Архангай, Өмнөговь аймагт 10-17 төгрөгөөр нэмэгдсэн байна. Харин бусад аймгуудад өөрчлөгдөөгүй тогтвортой байв.

Баян-Өлгий аймагт 1-р зэргийн гурилын үнэ хямд буюу 520 төгрөг байхад Хэнтий аймагт 900 төгрөг байгаа нь өндөр үнэ байна.

Махны үнэ: Аймгуудад худалдаалагдаж байгаа хонины махны үнийг өмнөх долоо хоногийн дундаж үнэтэй харьцуулахад Архангай, Булган, Дорноговь, Завхан, Өвөрхангай, Дархан-Уул аймагт 70-500 төгрөгөөр хямдарч, Баян-Өлгий, Баянхонгор, Говь-Алтай, Дорнод, Хэнтий, Говьсүмбэр аймагт 100-300 төгрөгөөр нэмэгдсэн байна. Бусад аймагт үнэ тогтвортой байна. Хонины махны үнэ Хэнтий аймагт хамгийн өндөр үнэтэй буюу 2500 төгрөг байхад Өвөрхангай аймагт хонины махны үнэ 1400 төгрөг байгаа нь хямд үнэ байна.

Аймгуудад үхрийн махны үнэ өмнөх долоо хоногийнхоос Булган, Говь-Алтай, Завхан, Өвөрхангай, Ховд, Дархан-Уул, Говьсүмбэр аймагт 100-500 төгрөгөөр буурч, Архангай, Дорноговь, Дорнод, Хэнтий аймагт 70-200 төгрөгөөр өсчээ. Бусад аймагт үнэ нь тогтвортой байв. Дундговь, Өмнөговь аймагт үхрийн мах зарагдахгүй байна. Үхрийн махны үнэ Дорноговь аймагт 3000 төгрөг буюу хамгийн өндөр үнэ байхад Баян-Өлгий, Говь-Алтай, Завхан, Өвөрхангай, Увс, Ховд, Хөвсгөл, Говьсүмбэр аймагт 2000 төгрөг байгаа нь хямд үнэ байна.

Малын сүүний үнэ: Малын сүү аймгуудад 750-2000 төгрөгийн хооронд худалдаалагдаж байна. Өмнөх долоо хоногийн үнэтэй харьцуулахад сүүний үнэ Архангай, Баянхонгор, Дорноговь, Дундговь, Завхан, Өвөрхангай, Сүхбаатар, Сэлэнгэ, Төв, Увс, Хөвсгөл, Орхон, Говьсүмбэр аймагт 30-500 төгрөгөөр нэмэгдэжээ. Бусад аймагт сүүний үнэ тогтвортой байв. Сүүний үнэ Дундговь аймагт өндөр буюу 2000 төгрөг байгаа бол Сэлэнгэ аймагт хямд буюу 750 төгрөг байна.

Элсэн чихэр, цагаан будааны үнэ: Цагаан будааны үнэ өмнөх долоо хоногтой харьцуулахад Өмнөговь, Хөвсгөл аймагт 50-150 төгрөгөөр буурчээ. Бусад аймагт үнэ тогтвортой байна. Аймгуудад цагаан будааны үнэ 1100-1400 төгрөгийн хооронд хэлбэлзэж байна.

Элсэн чихрийн үнэ өмнөх долоо хоногтой харьцуулахад Архангай, Дорноговь, Хэнтий аймагт 20-100 төгрөгөөр буурсан бол бусад аймагт харьцангуй тогтвортой байна. Аймгуудад элсэн чихэр 1350-1550 төгрөгийн хооронд худалдаалагдаж байна.

ҮСХ-ны Макро эдийн засгийн статистикийн газар

Хүнсний бүтээгдэхүүний үнэ буурч байна

Үндсэн цэс
▪ Мэдээ мэдээлэл
▪ Үнийн индекс
- Хүнсний гол нэрийн
бараа бүтээгдэхүүн
- Бензин түлш,
шатахуун
- Дэлхийн зах
зээлийн үнэ
- Орон сууц
- Хөдөө аж ахуйн
бүтээгдэхүүн,
түүхий эд
▪ Валютын ханш
▪ Шинжээчид
▪ Бизнесийн төсөл
▪ Ярилцлага
Хөрвүүлэгч
Валютын хэмжээ:
Валютын нэгжээс:
Валютын нэгж рүү:

Хүнсний гол нэрийн бараа бүтээгдэхүүний үнэ буурч байна

4 цаг 25 минутын өмнө
Хүнсний гол нэрийн бараа бүтээгдэхүүний үнэ буурч байна

Арваннэгдүгээр сарын 20-ны байдлаар Улаанбаатар хотын хүнсний зах, дэлгүүрт худалдаалагдаж байгаа хүнсний гол нэрийн барааны үнийг дүнгээр нь өмнөх аравдугаар сарын дундаж үнэтэй харьцуулахад 1.4 хувиар өссөн бол өмнөх долоо хоногийнхоос 0.6 хувиар буурсан байна.

Махны дундаж үнэ: Хонины махны үнэ аравдугаар сарын дундаж үнээс 1.3-1.6 хувь, үхрийн махных 0.7-3.9 хувь, адууных 10.8 хувиар тус тус өссөн бол ямааны махны үнэ 2.0 хувиар буурчээ.

Өмнөх долоо хоногийн дундаж үнэтэй харьцуулахад хонины махны үнэ 0.5-2.3 хувь, үхрийн махных 1.1-1.8 хувь буурсан бол, адууных 3.1 хувиар өсч, ямааны махны үнэ харьцангуй тогтвортой байна.

Арваннэгдүгээр сарын 20-ний байдлаар 1 кг хонины /ястай/ махны үнэ дунджаар 2339 төгрөг, үхрийн мах/ястай/ – 2900 төгрөг, ямааны мах - 1950 төгрөг, адууны мах – 2475 төгрөг, хонины цул мах – 2600 төгрөг, үхрийн цул мах – 3400 төгрөгийн үнэтэй байна.

Гурилын үнэ: Өмнөх аравдугаар сарын дундаж үнэтэй харьцуулахад “Алтан тариа”-н задгай дээд гурил 6.2 хувь, 1-р зэргийн гурилын үнэ 5.7 хувь, 2-р зэргийн гурилын үнэ 3.4 хувиар, “Алтан тариа”-н савласан дээдийн дээд зэргийн гурилын үнэ 5.2 хувь, дээд гурилын үнэ 5.3 хувь, 1-р зэргийн гурилын үнэ 6.6 хувь, 2-р зэргийн гурилын үнэ 5.9 хувь, импортын орос дээд гурил 3.7 хувь, хятад дээд гурилын үнэ 2.3 хувь, оросын 1-р зэргийн гурилын үнэ 5.1 хувиар тус тус буурчээ.

Өмнөх долоо хоногийнхтой харьцуулахад “Алтан тариа”-н задгай дээд гурил 2.1 хувь, “Алтан тариа”-н савласан 2-р зэргийн гурилын үнэ 2.2 хувиар тус тус буурсан бол хятад гурилын үнэ 1.5 хувиар өсч, бусад гурилын үнэ харьцангуй тогтвортой байна.

Будаа, элсэн чихрийн дундаж үнэ: Цагаан будааны үнэ өмнөх аравдугаар сарын дундаж үнэтэй харьцуулахад 0.1 хувиар өссөн бол өмнөх долоо хоногийнхтой харьцуулахад тогтвортой байна.

Шар будааны үнийг өмнөх аравдугаар сарын дундаж үнэтэй харьцуулахад 0.5 хувиар өссөн ба өмнөх долоо хоногийнхтой харьцуулахад тогтвортой байна.

Элсэн чихрийн үнэ өмнөх аравдугаар сарын дундаж үнээс 1.6 хувиар, өмнөх долоо хоногийнхтой харьцуулахад тогтвортой байна.

Төмс, хүнсний ногооны дундаж үнэ: Төмс, хүнсний ногооны үнийг өмнөх аравдугаар сарын дундаж үнэтэй харьцуулахад дотоодын төмсний үнэ 4.3 хувь, луувангийнх 9.0 хувь, манжингийнх 2.9 хувиар хямдарсан бол байцааны үнэ 6.6 хувь, сонгины үнэ 4.3 хувиар тус тус өссөн байна.

Өмнөх долоо хоногийн дундаж үнэтэй харьцуулахад манжингийн үнэ 1.6 хувиар буурсан бол бусад ногооны үнэ тогтвортой байлаа.

Сүү, өндөг, ургамлын тос, цөцгийн тосны дундаж үнэ: Цөцгийн тосны үнэ аравдугаар сарын дундаж үнэтэй харьцуулахад 2.6 хувь, ургамлын тосны үнэ 1.1 хувь, элсэн чихэр 1.6 хувиар буурсан бол шингэн сүүний үнэ 31.7 хувь, өндөгний үнэ 1.0 хувиар тус тус өссөн байна.

Өмнөх долоо хоногийнхтой харьцуулахад шингэн сүүний үнэ 6.2 хувиар өссөн бол цөцгийн тосны үнэ 0.6 хувиар буурчээ. Ургамлын тос, элсэн чихэр, өндөгний үнэ харьцангуй тогтвортой байв.

Хүнсний гол нэрийн барааны үнэ, аймгаар
Гурилын үнэ: Аймгийн төвүүдийн хүнсний зах, дэлгүүрт хэрэглээ ихтэй 1-р зэргийн гурилын үнэ 520-900 төгрөгийн хооронд худалдаалагдаж байна. Гурилын үнэ Баян-Өлгий, Ховд аймагт өмнөх долоо хоногийнхоос 20 төгрөгөөр буурсан бол Архангай, Өмнөговь аймагт 10-17 төгрөгөөр нэмэгдсэн байна. Харин бусад аймгуудад өөрчлөгдөөгүй тогтвортой байв.

Баян-Өлгий аймагт 1-р зэргийн гурилын үнэ хямд буюу 520 төгрөг байхад Хэнтий аймагт 900 төгрөг байгаа нь өндөр үнэ байна.

Махны үнэ: Аймгуудад худалдаалагдаж байгаа хонины махны үнийг өмнөх долоо хоногийн дундаж үнэтэй харьцуулахад Архангай, Булган, Дорноговь, Завхан, Өвөрхангай, Дархан-Уул аймагт 70-500 төгрөгөөр хямдарч, Баян-Өлгий, Баянхонгор, Говь-Алтай, Дорнод, Хэнтий, Говьсүмбэр аймагт 100-300 төгрөгөөр нэмэгдсэн байна. Бусад аймагт үнэ тогтвортой байна. Хонины махны үнэ Хэнтий аймагт хамгийн өндөр үнэтэй буюу 2500 төгрөг байхад Өвөрхангай аймагт хонины махны үнэ 1400 төгрөг байгаа нь хямд үнэ байна.

Аймгуудад үхрийн махны үнэ өмнөх долоо хоногийнхоос Булган, Говь-Алтай, Завхан, Өвөрхангай, Ховд, Дархан-Уул, Говьсүмбэр аймагт 100-500 төгрөгөөр буурч, Архангай, Дорноговь, Дорнод, Хэнтий аймагт 70-200 төгрөгөөр өсчээ. Бусад аймагт үнэ нь тогтвортой байв. Дундговь, Өмнөговь аймагт үхрийн мах зарагдахгүй байна. Үхрийн махны үнэ Дорноговь аймагт 3000 төгрөг буюу хамгийн өндөр үнэ байхад Баян-Өлгий, Говь-Алтай, Завхан, Өвөрхангай, Увс, Ховд, Хөвсгөл, Говьсүмбэр аймагт 2000 төгрөг байгаа нь хямд үнэ байна.

Малын сүүний үнэ: Малын сүү аймгуудад 750-2000 төгрөгийн хооронд худалдаалагдаж байна. Өмнөх долоо хоногийн үнэтэй харьцуулахад сүүний үнэ Архангай, Баянхонгор, Дорноговь, Дундговь, Завхан, Өвөрхангай, Сүхбаатар, Сэлэнгэ, Төв, Увс, Хөвсгөл, Орхон, Говьсүмбэр аймагт 30-500 төгрөгөөр нэмэгдэжээ. Бусад аймагт сүүний үнэ тогтвортой байв. Сүүний үнэ Дундговь аймагт өндөр буюу 2000 төгрөг байгаа бол Сэлэнгэ аймагт хямд буюу 750 төгрөг байна.

Элсэн чихэр, цагаан будааны үнэ: Цагаан будааны үнэ өмнөх долоо хоногтой харьцуулахад Өмнөговь, Хөвсгөл аймагт 50-150 төгрөгөөр буурчээ. Бусад аймагт үнэ тогтвортой байна. Аймгуудад цагаан будааны үнэ 1100-1400 төгрөгийн хооронд хэлбэлзэж байна.

Элсэн чихрийн үнэ өмнөх долоо хоногтой харьцуулахад Архангай, Дорноговь, Хэнтий аймагт 20-100 төгрөгөөр буурсан бол бусад аймагт харьцангуй тогтвортой байна. Аймгуудад элсэн чихэр 1350-1550 төгрөгийн хооронд худалдаалагдаж байна.

ҮСХ-ны Макро эдийн засгийн статистикийн газар


Дээшээ Хэвлэх Найздаа илгээх Сэтгэгдэл бичих

Уншигчдын бичсэн сэтгэгдэлд GoGo.mn хариуцлага хүлээхгүй болно.
Та сэтгэгдэл бичихдээ бусдын эрх ашгийг хүндэтгэн үзнэ үү.
Нийт сэтгэгдэл(0)

Сэтгэгдэл

* Сэтгэгдэл
* Найздаа илгээх

Таны нэр
Таны сэтгэгдэл: (0/500)
Хүлээн авагчийн и-мэйл хаяг
Таны нэр
Таны и-мэйл хаяг
Тайлбар: (0/200)

Сүүлд нэмэгдсэн мэдээ

*
Худалдаачнаас банкир болсон эрхэм
24 минутын өмнө
*
Банкуудыг Монголбанк өөгшүүлсээр ирсэн
1 цаг 7 минутын өмнө
*
Төмөр урхи – 2 /үргэлжлэл/
1 цаг 41 минутын өмнө
*
Хүнсний гол нэрийн бараа бүтээгдэхүүний үнэ буурч байна
4 цаг 25 минутын өмнө
*
Хэдий болтол татвар төлөгчдийн мөнгийг золиосонд гаргах вэ
5 цаг 36 минутын өмнө
*
Питер Морроу: Хувьцаа эзэмшигчид нэг ч удаа ногдол ашиг авч байгаагүй
2009 оны 11-р сарын 23
*
Төмөр урхи - 2
2009 оны 11-р сарын 23
*
Үндэсний аюулгүй байдлын зөвлөлийн хуралдаан
2009 оны 11-р сарын 23
*
Банкны томуу-3 буюу банк дампууруулах төлөвлөгөө
2009 оны 11-р сарын 23
*
Багануурын уурхай алдагдалтай ажиллаж байна
2009 оны 11-р сарын 23
*
“Рио-Тинто”-гийн эзэмших хувь нэмэгджээ
2009 оны 11-р сарын 21
*
Оюуны бүтээлээ өөрийн өмч болгон хамгаалцгаая
2009 оны 11-р сарын 21
*
Агаарын бохирдолттой тэмцэх алба байгуулъя
2009 оны 11-р сарын 21
*
А.Батсүх: Монголбанкны бие даасан, хараат бус байдлыг хамгаалахын тулд би огцрохоор шийдлээ
2009 оны 11-р сарын 20
*
Монголбанкны ерөнхийлөгч Л.Пүрэвдорж: "Зоос" банкны дампуурал нь гэнэтийн зүйл биш
2009 оны 11-р сарын 20
*
"Женерал Моторс" зээлээ төлөх гэж байна
2009 оны 11-р сарын 20
*
Орон нутгийнхан зээлийн хүүг ялгаатай тогтоохыг хүсэв
2009 оны 11-р сарын 20
*
Мөрөөдөл биелэх цаг буюу байртай болно гэж...
2009 оны 11-р сарын 20
*
Гишүүдэд тараах мөнгөөр малчдаа аврах боломжтой
2009 оны 11-р сарын 20
*
Жижиг банк "залгих" тоглолт жирийн явдал уу?
2009 оны 11-р сарын 20

Төгрөг валютын харьцах харьцаа
Валют Төгрөг
валюттай Валют
төгрөгтэй Өөрч-
лөлт
USD 1442.02 0.0007 +2.9
EUR 2156.61 0.0005 +10.67
JPY 16.26 0.0615 +0.05
CNY 211.18 0.0047 +0.4
RUB 50.08 0.02 +0.15
Дэлгэрэнгүй »
Өргөн хэрэглээний бараа бүтээгдэхүүн
Барааны нэр Үнэ
(төг) Өөрч-
лөлт
'Алтан тариа' задгай гурил /1-р/ 700 -
Будаа /цагаан/ 1400 +20
Элсэн чихэр 1500 -
Хонины мах /ястай/ 2500 +200
Төмс /монгол/ 920 +20
Дэлгэрэнгүй »